نظام آموزشی ژاپن

دسته بندي : علوم انسانی » روانشناسی و علوم تربیتی
ساختار آموزشي
• آموزش پيش دبستاني
• آموزش پايه
• آموزش ابتدايي
• آموزش متوسطه
• آموزش عالي
• آموزش معلمان
• آموزش بزرگسالان
• آموزش غيررسمي

آموزش پيش دبستاني
ساختار آموزشي
مقطع آموزش پيش دبستاني درژاپن حداكثرمدت زمان سه سال رده هاي سني 3-6 سال به طول مي انجامد.اين مقطع آموزشي غيراجباري وغيررسمي بوده وبا دريافت شهريه ازوالدين كودكان ارائه مي گردد.هدف اصلي مراكزآموزش پيش دبستاني،پرورش ذهني وجسمي كودكان در يك محيط مناسب آموزشي است.برنامه هاي آموزشي اين مقطع نيزبر39هفته آموزشي در سال و4 ساعت كلاسي روزانه تجاوز نمي كند.
مهدهاي كودك روزانه و كودكستانها
هدف مهد كودكهاي روزانه و كودكستانها فراهم ساختن اساس آگاهي در مورد جهان اطراف براي كودكان پيش دبستاني و تقويت خلاقيتهاي ذهني آنان از طريق بازي، ترسيم تصاوير، انجام كارهاي دستي، و امثال آن مي‌باشد. نوزادان و كودكان بر اساس سن به گروههاي كوچك تقسيم ‌شده و توسط معلمان و مربيان تحت مراقبت قرارمي‌گيرند.
درهرمهد كودك روزانه يا كودكستان مي‌توان تصاوير يا كارهاي دستي ساخت كودكان را مشاهده كرد كه به ديوارها آويخته شده‌ و يا از سقفها آويزانند. كودكان با قطعات چوبي چيزهايي مي‌سازند، يا روي تاب و سرسره مشغول فعاليت فيزيكي هستند و يا درفعاليتهاي احساسي‌ چون آواز خواني، رقص و امثال آن مشغول هستند.مهد كودك هاي روزانه يكي از زمينه هاي رفاهي كودكان است كه در دوران پس از جنگ رشد خيره‌كننده‌اي داشته است. كل مهد كودكهاي دولتي و غير دولتي در سال1997حدود096/14بود، و كودكان تحت مراقبت آنها بالغ بر 457/789/1 نفر بوده اند.علاوه بر اين موسسات، مهد كودكهاي زيادي وجود دارند كه به اين علت كه تعداد كاركنان يا صلاحيت آنان و مواردي نظير آن به حداقل استاندارد ذكر شده در قانون نرسيده است، به آنها مجوز داده نشده است. امروز والدين زيادي در سراسر كشور تمايل دارند كودكان خود را به مهد كودك بفرستند.تقاضاي زياد جهت تاسيس مهد كودكهاي روزانه و طولاني ساختن ساعتهاي مهد كودك نه تنها به عوامل اقتصادي‌ چون ميزان گسترده‌اي از مشاغل باز براي زنان، و نياز به كار مادران جهت تكميل درآمد خانواده ها مربوط ميشود، بلكه به تمايل زنان جهت مشاركت گسترده تر در فعاليتهاي اجتماعي و درك جمعي از مشاركت اجتماعي ايجاد شده به واسطه پرستاري گروهي و آموزش نوزادان و كودكان پيش دبستاني نيز ارتباط دارد.مقررات مهد كودكهاي روزانه وكودكستانها متفاوت هستند. با اين حال، گروهي مي خواهند هر دو را يكي سازند و آموزش كودكان پيش دبستاني را تحت كنترل سازمانهاي دولتي ارائه دهند.نيل اين تمايل، اصلاحاتي عظيمي را مي طلبد كه وزارت آموزش زاپن درصدد دستيابي به آن است.
چالشهاي پيش رو
درحال حاضر ، مراكز پيش دبستاني شامل كودكستانها و مهدكودكهاي روزانه مي باشند. كودكسنانها تحت سرپرستي وزارت آموزش و مهدكودكها تحت نظر وزارت بـهداشت و بـهزيستي مي باشند. با فرض اين قضيه كه بايد تسهيلاتي به منظور تأمين رشد و آموزش كافي براي هر نوزادي فراهم شود ، پيشنهادي در مورد ادغام اين دو نوع مؤسسه داده شد ، و دولت مركزي اقداماتي چند به منظور هماهنگي اين دو وزارتخانه ارائه داده است ، كه بر ارائه برنامه هاي آموزشي و مربيّان مشترك و تغيير ساعتهاي مراقبتي بوده است .
با اين وجود، زماني كه تفاوت در عملكردها و نقشهاي اين دو مؤسسه مدّ نظر قرار گرفت ، روشن شد كه ادغام اين دو، كار زياد آساني نيست . اميد آن ميرود كه آژانسهاي دولتي زمينه را براي اجرا فراهم آورند و اين بتواند هماهنگ با شرايط محلّي به اجرا در آيد. در سال 1991، وزارت آموزش دوره هاي آموزش ضمن خدمت پيش دبستاني را به منظور ارتـقاء روشهاي تـدريس و دوره هاي كودكستاني ارائه داد و در حال ارتقاء آموزش حين خدمت براي معلّمانيست كه به تازگي واجد شرايط شده اند. وزارت آموزش ‌، هم چنين ،‌ رهنمودهاي برنامه ريزي شده اي به منظور ارائه آموزش كودكستاني به كليه كودكان پيش دبستاني، يعني كودكان سه ساله ، آغاز كرده است،‌و در نظر دارد آموزش كودكستاني را بيشتر و بيشتر بهبود بخشد.نگراني در مورد آموزش پيش دبستاني رو به افزايش است ، و تعداد مؤسساتي كه با اين آموزش مواجه هستند ‌، اندك باقي مي ماند . شكاف بسيار گسترده اي در شهرية‌ دريافتي مؤسسات خصوصي و مؤسسات دولتي وجود دارد ، و بار بر دوش والدين سال به سال افزايش مي يابد . ساعات مراقبت نيز هماهنگ با ساعت كار مادران نيست . جلسات بررسي اين نكات توسط والدين برگزار مي شود.
نرخ ثبت نام ناخالص
درحال حاظر49كودكستان ملي 60530كودكستان دولتي (دولت محلي )و80524كودكستان خصوصي وجوددارندكه درسراسرژاپن قرارگرفته اند.تقريباَ108ميليون كودك 3سال يابزرگتردراين كودكستان‌هاثبت نام مي‌كنند.جداازكودكستان‌ها،مهدكودك‌هاي دولتي ،خصوصي ،نوع مشهورديگري ازآموزش پيش دبستاني وجوددارندكه درسراسرژاپن يافت مي‌شوند.
اين روز‌ها،220439مهدكودك (از1998)وجوددارندكه ازكودكان 0تا5ساله نگهداري مي‌كنند.ازآنجاكه تعدادمادران كارمندسال به سال افزايش مي‌يابد،
نقش مهدكودك‌ها درجامعه ژاپن مهمترومهمترمي شوند.درسال1997،كل تعدادكودكان پيش دبستاني(0تا6سال)707690000بودكه 2102%آنهادرمهدكودك‌هاثبت نام كرده بودند و23% در كودكستان‌ها.
از خانواده‌‌هايي كه درآن فقط پدران شغل تمام وقت دارند،905%كودكان در مهدهاي كودك روزانه حاضر مي شوند،درحالي كه 2406%كودكان به كودكستان مي‌روند.
ازسوي ديگر، ازخانواده‌‌هايي كه مادروپدرهردوشغل تمام وقت دارند،48%كودكانشان رابه مهدكودك‌هاي روزانه مي‌فرستند درحاليكه 1603%كودكانشان رابه كودكستان مي‌فرستند.
اين ارقام نشان مي‌دهدكه مهدكودك‌هاي روزانه ازتعدادبيشتري ازكودكان مراقبت مي‌كنندتاكودكستان‌هاوهنوزدرميان خانواده ‌هاي بادرآمدمضاعف متقاضي بيشتري دارند.
آموزش پايه
ساختار آموزشي
تعداد دانش آموزان مدارس ابتدايي ومقدماتي متوسطه طي سال1998، به ترتيب 500/663/7 و 600/380/4 نفر بوده است. كودكان پس از ورود شش سالگي در ماه آوريل وارد دبستان مي شوند.سال تحصيلي در ژاپن از ماه آوريل آغاز مي‌شود، و اين شايد ناشي از اين عامل باشد كه اول آوريل نشان آغاز سال مالي است. بيشتر مدارس ابتدايي و مقدماتي متوسطه سيستم سه ترمي را بكار مي‌برند. نخستين ترم از اول آوريل تا نيمه جولاي، دومي از سپتامبر تا آخر دسامبر، و سومي از ژانويه تا آخر مارس مي‌باشد. بين اين سه ترم، تعطيلات تابستانه، زمستانه و بهاره وجود دارند. بيشتر كالجها و دانشگاهها سيستم دو ترمي را بكار ميبرند كه شامل ترم آوريل تا سپتامبر تا مارس مي باشد.دانش آموزان مراكز آموزشي فوق همچنين در فعاليتهاي باشگاهي، كميته‌هاي كلاسي، و جلسات كلاسي شركت مي‌كنند. وقت ناهار كودكان مسئول به آشپزخانه ميروند و غذاي مدرسه را به كلاسها ميبرند و ميان اعضاء كلاس پخش مي‌كنند. بيشتر مدارس ابتدايي و مقدماتي متوسطه غذاي تمام بچه هاي مدرسه را عرضه مي كنند. بعد از كلاسهاي روز، بچه ها كلاسها را تميز مي‌كنند، و در فعاليتهاي باشگاهي شركت مي‌كنند، در كتابخانه مدرسه و يا در كلاسهاي درس خود مطالعه مي‌كنند، و پس از آن به خانه ميروند. معمولا فعاليتهاي باشگاهي پر طرفدار هستند و بچه‌ها فعاليتهايي را داوطلبانه و تحت راهنمايي و سر پرستي معلمان انجام ميدهند.فعاليتهاي باشگاهي، در مدارس مقدماتي متوسطه بعنوان فعاليتهاي آموزشي ويژه طبقه بندي مي شوند، مي‌توانند توسط دانش آموزان بعنوان فعاليتهاي گروهي داوطلبانه تعريف شوند كه تحت نظارت معلمان انجام ميشوند. محتواي اين فعاليتها بسيار متفاوت و گوناگون مي باشد.
كادرآموزشي
به منظور ارائه آن نوع آموزش كه در بالا طرحي كلي از آنها داده شد، معلمان بايد در زمينه هاي مختلف دانش آموزان را راهنمايي كنند. در سطح ابتدايي، موسيقي، كلاسهاي خانه سازي و امثال آن در كلاسهاي بالاتر توسط معلمان متخصص آموزش داده ميشوند، در حالي كه بيشتر دروس ديگر توسط معلمان تعيين شده براي كلاسي خاص آموزش داده ميشوند. با اين وجود در سطح مقدماتي متوسطه، معلمان در كلاس خاصي معين نميشوند، بلكه در اموزش دروس معيني تخصص پيدا مي كنند. ساختار سازماني مدارس معمولا از مدرسه ابتدايي تا مقدماتي متوسطه يكسان است.فعاليتهاي سازمان آموزشي بي‌نهايت پيچيده است، و علاوه بر كار تدريس و انجام كارهاي ديگر، معلمان بايد به خواستهاي والدين هم بپردازند.وزارت آموزش و هيئت مديره هاي محلي آموزش براي معلمان امكان مشاوره را فراهم مي‌آورند و به سازماندهي نشستهاي آموزشي كمك مي‌كنند.
شرايط آموزشي دانش آموزان ازشهرتا روستا و ازيك منطقه به منطقه ديگرمتفاوت است.مناطق داراي ارتباطات ضعيف وخلاقيت پايين بطور كامل از ميان نرفته‌اند. تفاوت شرايط در گزارش علمي نشان داده ميشود، و از ميان بردن چنين تفاوتهايي بسيار دشوار است. عليرغم تمامي اين دشواريها، آرزوي والدين تمام مناطق ژاپن براي راه‌يابي كودكانشان به آموزش عالي بسيار شديد است. اين اشتياق،اغلب توسط رسانه هاي گروهي تحريك مي‌شود وازطريق PTA(انجمن اولياء و مربيان) منتقل ميشود و تاثير چشمگيري بر آموزش دارد و شايد بتوان آنرا علت جزئي تاكيد بيش ازحد برتستها و"امتحان ورودي جهنمي" متداول امروزي ديد.
نسبت دانش آموزان به معلمين
تعدادمعلمان تادهه 80بتدريج افزايش يافته است .بااين حال دردهه 90،اين تعدادجزدرسطح پيش دبستاني در ساير سطوح آموزشي كاهش يافته است .تادهه 80تعداددانش‌آموزان نيزافزايش نشان مي‌دهد.بااين حال ،ازاوايل دهه 80درسطح مدارس ابتدايي ، ازاواخردهه 80،درسطح مقدماتي متوسطه ،وازاوايل دهه 80درسطح تكميلي متوسطه افت درتعداد دانش آموزان مشهود است.
نسبت دانش آموزان به معلمين دردوره ‌هاي مقدماتي متوسطه وابتدايي ،دريك سال معين ،بتدريج دردوره ابتدايي از36درسال 1950به زير20دردهه 90ودردوره مقدماتي متوسطه از30نفردرسال 1955به 17نفردر1997كاهش يافته است .يكي ازدلايلي كه اين افت اين است كه تعدادكودكان ابتدايي به سرعت روبه افزايش بوده است .اين گرايش انتظارمي رودتاقرن بيست ويكم ادامه يابد .