موسيقي شعر در غزليّات سنايي

دسته بندي : علوم انسانی » تاریخ و ادبیات
موضوع اين پايان نامه با عنوان « موسيقی شعر در غزليّات سنايی » ، و هدف از اين پژوهش ؛ آشنايي با موسيقي شعر در غزليّات سنايي است . و روش كار ، نظري و بر اساس پژوهش كتابخانه اي مي باشد . ابزار آن كتاب ها و منابع مرتبط با موضوع است . مطلع هر بيت به جهت تعيين انواع موسيقي در آن ، انتخاب شده است . سپس به تقطيع ، استخراج اوزان و نام بحرها ، پس از آن به يافتن قافيه ،‌ حدود واصناف و احياناً عيوب آن و بررسي موسيقي دروني و معنوي در غزليّات سنايي ، پرداخته شده است . و در پايان تحليلي از يافته ها به عمل آمده و جمع بندي ، بيان شده است . با توجّه به بررسي هاي به عمل آمده ، شاعر در غزليّاتش از 9 بحر و 50 وزن استفاده کرده است . بالاترين بسامد بحر ها را رمل و کم ترين آن ها را متقارب دارد . او از 15 زحاف استفاده نموده است ؛ که بيش ترين آن ها حذف و کم ترين آن ها جدع ، نحر و حذذ است . بيش تر اوزان غزليّاتش مزاحف می باشند . بسامد اوزان دوری ، 30 غزل مي باشد. از نظر نوع رديف هاي به كار رفته در غزليّات تنوّع زيادي به چشم مي خورد ولي فعل در درجه ي اوّل قرار دارد . شماره ی غزل های مردّف او بيش از غزل های بدون رديف است . تعداد قافيه های مقيّد نيز بيش تر از قافيه های مطلق می باشد . حدود قافيه ها بر اساس کاربرد به ترتيب عبارت از : مترادف، متواتر ، متدارک و متراکب است ؛ متکاوس وجود ندارد . از نظر موسيقی معنوی بر اساس ابيات بررسی شده به ترتيبِ بسامد تشبيه ، تضاد ، استعاره ، تناسب ، کنايه و مجاز به کار گرفته شده است که تشبيه بيش ترين و مجاز کم ترين بسامد را داراست . موسيقی درونی نيز به ترتيبِ کاربرد ، واج آرايی ، جناس و تکرار می باشد .
فهرست مطالب

فصل اوّ ل : کلّيّات تحقيق. . . . . . . . .1
مقدّمه . . . .. . . 2
برخی مشکلات تقطيع. . . . . . . . . . 4
علائم اختصاری. . . .  . . . . 5
نکات طرح پيشنهادی . . . . .  . .6
فصل دوم : معرّفی سنايی و آثار او. . . . . . 10
نام و نسب حکيم. . .10
زمان و محلّ ولادت10
آغاز شاعري حكيم . . . . . 10
دوره هاي زندگي سنايي. . .  . . 11
افسانه اي درباره ي علّت تحوّل سنايي . . . . . . . . 11
مسافرت هاي سنايي. . . . . 12
مذهب سنايي . .12
ارادت حكيم به شيخ يوسف همداني . . . 12
وفات سنايي . . . .. . . 13
آثار سنايي . . . 13
مضامين در اشعار سنايي . . . .. . . 15
خلّاقيّت در اشعار سنايي . . . . . . . 16
مقام سنايي. . . . .17
زبان سنايي17
غزل با جلوه هاي عرفاني . . . .. 18
سنايي در غزل زهديّه و قلندريّه . . . . . . .  . . 18
پژوهش هاي انجام شده در مورد سنايي و آثارش. . .  . 19
فصل سوم : معرّفی غزل . . . . . . . . . 22
غزل در لغت . . . . .22
غزل در اصطلاح . . . . .. 22
غزل نام قالب يا مفهوم آن . . . .. 23
حوزه ي غزل . . .23
مضامين غزل . . . . 23
زبان غزل . .  . . 24
منشأ غزل. .  . . 24
غزل در تاريخ ادبيّات . . . .25
اقسام اصلي غزليّات فارسي . . . . . . . 25
دوره هاي مختلف غزل . . . . 25
سير غزل . . .. .. . . 26
فصل چهارم : موسيقی شعر. . 31
شعر ، رستاخيز كلمات . . . . . 31
موسيقي . .. . . . . . 32
پيوند شعر و موسيقي . . . . . 33
انواع موسيقي شعر . . . . . . . . . . 33
عروض . . .. . . .. . . . . . . 33
بيت . . . . . 34
مصراع . . . . 34
واج ..34
هجا .. . . . . . . 35
اركان.. . . . . 35
سالم و مزاحف36
مثمّن و مسدّس و مربّع. . . . 36
عروض و ضرب ( عجز ) ، صدر و ابتدا. . . . . . . 37
تقطيع . .37
مراحل تعيين وزن يک شعر فارسي . .  38
بحر . . . . .. . . . . . 39
شش دايره ي مشهور بحر هاي عروضي . .. . 40
ذوبحرين. . . .41
وزن . . .. 41
تأثيرات وزن . . . .. . 43
عوامل مؤثّر بر چگونگي حالت وزن . . . ... . . . . 44
عوامل تغيير دهنده کيفيت موسيقي در اوزان . . .  . 45
اوزان و مفاهيم .. . .. . . . 46
اوزان نا مطبوع. . .. .  . . 48
اوزن شفّاف و اوزان کدر . . . 49
اوزان خيزابي و اوزان جويباري . . . . . . . . 49
اوزان دوري .  49
قافيه. . . . . .. .  .. . . . . . 50
نقش هاي قافيه . . . . .. . . 51
حروف قافيه .. . . . . 51
حركات قافيه.. . . . . . . . . .52
عيوب قافيه .. . . . . . 52
اصناف و انواع قافيه .. . . . . .53
حدود قافيه. . . . . .. . . . . . . . 53
انواع قافيه ها از نظر جايگاه . . . . . .54
انواع قافيه هاي هنري . . . . . 54
قافيه هاي مردّف . . . . . .55
رديف . . . . . .. . . . . . . . 55
علّت توجّه ايرانيان به رديف . . . .56
عوامل مهم در پيدايش رديف در شعر فارسي . . . . . 56
سود هاي رديف . . 57
زيان هاي رديف . . . .57
رديف بدون قافيه . . . 57
حاجب . . . . . 58
فصل پنجم : موسيقی شعر در غزليّات سنايی . .. . . 60
1- رمل. . . .. . . . . . . 60
1-1- رمل مثمّن محذوف . . . . . . 60
1- 2- رمل مثمّن مقصور . . . . . 90
1-3- رمل مثمّن مقصور عروض محذوف ضرب . .. . 111
1-4- رمل مثمّن مخبون محذوف .. . .. .. . 111
1- 5 - رمل مثمّن مخبون محذوف سالم صدر و ابتدا . . .. . 112
1- 6 - رمل مثمّن مخبون مقصور . .. .. . . .. . 115
1- 7 - رمل مثمّن مخبون مقصورعروض اصلم مسبّغ ضرب .. . . .. 116
1- 8 - رمل مثمّن مخبون اصلم . .  . 117
1-9 - رمل مسدّس محذوف . .. . .. . 118
1- 10 - رمل مسدّس مقصور .. .. . .. .. . 127
1- 11 - رمل مسدّس مخبون محذوف . . . . . . . .  . .. . 133
1- 12 - رمل مسدّس مخبون اصلم مسبّغ عروض مقصور ضرب. . . . . 134
2- هزج .. .. . .. .. . . .. .135
2-1 -هزج مثمّن سالم.. . . ..135
2- 2- هزج مثمّن مسبّغ . . . . . . . .146
2- 3- هزج مثمّن اخرب. . . . . . . . . . .147
2- 4- هزج مثمّن مكفوف مقصور.. 152
2- 5 - هزج مثمّن اخرب محذوف. . . . 153
2- 6- هزج مثمّن اخرب مقصور . . . . . .  . .. 154
2- 7- هزج مثمّن اخرب مكفوف محذوف . . . . . . .. . . .. 154
2- 8 - هزج مثمّن اخرب مكفوف مقصور .. . .. 166
2- 9 - هزج مسدّس محذوف . . . . .. 173
2- 10- هزج مسدّس مقصور . .. 178
2- 11- هزج مسدّس اخرب مقبوض صحيح عروض و ضرب . 180
2- 12 - هزج مسدّس اخرب مقبوض محذوف . .  . .. 182
2- 13 - هزج مسدّس اخرب مقبوض مقصور . . . .. . 193
3- خفيف ... . .. .. . . . ..05 2
3- 1- خفيف مسدّس مخبون. . . . . .. . ..05 2
3- 2- خفيف مسدّس مخبون محذوف. . . ... . .05 2
3-3- خفيف مسدّس مخبون مقصور . . . . .09 2
3- 4 - خفيف مسدّس مخبون اصلم . . . . .11 2
3- 5- خفيف مسدّس مخبون اصلم مسبّغ. . . .. . 216
4- مضارع... . .. . .. 223
4- 1- مضارع مثمّن اخرب .. . . . . . . . . .. .. .. 223
4-2- مضارع مثمّن اخرب مكفوف محذوف. . . . . .  . .. ..227
4- 3- مضارع مثمّن اخرب مكفوف مقصور . . . . . ..230
5- منسرح... . .. .. . . . . .. . . . .. 235
5- 1- منسرح مثمّن مطوي مكشوف. . . . . . . . . .. 235
5- 2- منسرح مثمّن مطوي مجدوع .. . . . . . . . .. 238
5- 3- منسرح مثمّن مطوي موقوف .. . . .  .. 238
5- 4- منسرح مثمّن مطوي منحور .. . . . .. 241
6- رجز. . . . .  . 242
6- 1- رجز مثمّن سالم . . . .. .. .. ... 242
6- 2- رجز مثمّن مذال . . . .. . . .. .. 244
6- 3- رجز مثمّن سالم عروض مذال ضرب .... .. 248
6- 4- رجز مثمّن مطوي احذّ مقصور . . .  .. 248
7- مجتث . . . . 250
7-1 - مجتث مثمّن مخبون .. . . . . .250
7-2 - مجتث مثمّن مخبون اصلم . .  ... 250
7-3- مجتث مثمّن مخبون محذوف. . . . .. 251
7- 4- مجتث مثمّن مخبون مقصور. . . . . . .. . 252
7- 5- مجتث مثمّن مخبون اصلم مسبّغ . . . .. ... 253
8- سريع . . . . . .. .. . . 255
8- 1 - سريع مسدّس مطوي مكشوف . . .. . . .. ... 255
8- 2- سريع مسدّس مطوي موقوف . . ... 256
9- متقارب . . . .. 259
9-1 متقارب مثمّن سالم . . .  . 259
9- 2 - متقارب مثمّن محذوف . . . ..... 260
فصل ششم : نتيجه گيری . . . . .. . . . . .. . . . .. 262
جدول بحر ها و اوزان کاربردی در غزليّات . . .  264
نمودارستونی بحرها . . .  .. 269
نمودار دايره ای درصد بحرها. . . . . . . 270
نمودار ستونی انواع رديف ها . . . .. . 271
نمودار دايره ای درصد غزل های مردّف و بدون رديف .  .. 273
نمودار ستونی حدود قافيه ها . .. . .. . .. 274
نمودار دايره ای درصد حدود قافيه ها . . . . .  .. 275
نمودار ستونی زحافات . . . . . .. 276
نمودار دايره ای درصد زحافات . . .  .. 277
نمودار دايره ای درصد قافيه های مقيّد و مطلق . . .... 278
نمودار دايره ای درصد اوزان سالم و ناسالم . .... . .. ... 279
نمودار ستونی موسيقی درونی. . . .. .  .. 280
نمودار ستونی موسيقی معنوی. . 281
منابع و مآخذ . . .. . .. 282
چکيده ی انگليسی . . ... 287