موانع رشد شهر ني ريز در روزنه زمان (گذشته، حال، آينده)

دسته بندي : علوم انسانی » برنامه ریزی شهری
موانع رشد شهر ني ريز در روزنه زمان (گذشته، حال، آينده)

الف: موانع طبيعي رشد
1- وجود كويرها و شورزارها
به علت وجود لايه هاي ژيپس و نمك در نزديكي سطح زمين بخصوص در قسمت شمال غرب اين منطقه باعث بوجود آمدن شورزارها و كويرهاي محدود مي شود كه اين خود يك عامل منفي در جهت محدود كردن گسترش شهر در اين قسمت مي گردد.
2- سيلاب هاي متمادي
بعلت موقعيت ژئو مورفولوژي اين شهر كه بعلت قرار گرفتن در روي مخروط افكنه بزرگ شيب منطقه طوري است كه با كمترين ريزش باران باعث جاري شدن سيلاب ها مي گردد كه از قديم الايام يكي از مهمترين عوامل مخرب اين شهر بوده است بطوريكه اين شهر از زمان هخامنشيان تاكنون سه بار دستخوش سيل قرار گرفته كه كلاً باعث جابجائي محل اصلي شهر گرديده و در مورد چهارم اين شهر در محل فعلي قرار گرفته است. بطوريكه گفته مي شود در حوالي اين شهر نيز محلي به نام شهر سبا قرار داشته كه بر اثر سيل تخريب گرديده كه هم اكنون نيز با وجود اينكه خاك و خار و جلگه اي بي آباد از آن چيز بي مشهود نيست به نام «راسته بازار» معروف است. همچنين اثرات سيل را در سال 1365 شاهد بوديم كه موجب خسارات فراوان در كل شهرستان مورد نظر و تخريب كامل يكي از محلات قديمي و با سابقه شهر گرديد (محله سادات)
3- خشكسالي
يكي ديگر از عوامل منفي در محدود كردن رشد شهر در اين ناحيه خشكسالي هاي متمادي خصوصاً گريبانگير مردم اين منطقه است كه خود باعث محدود شدن فعاليت هاي اقتصادي و در نتيجه ركود سرمايه گذاري در اموري كه باعث رشد و توسعه و ترقي شهر مي گردد مي باشد.
4- وجود كوه ها
قرار گرفتن كوه هاي بلند در سه طرف شهر ني ريز كه بطور ممتد و زنجيره وار در شمال- جنوب و مشرق وجود دارند خود نيز در آينده باعث عدم گسترش شهر و شهرنشيني به اين سه قسمت و در اين سه جهت مي گردد.
5- وجود درياچه هاي شور
وجود درياچه بختگان در سمت شمال غرب اين منطقه علاوه بر اينكه زمين هاي ساحلي را بعلت شور بودن غيرقابل استفاده مي كند خود وجود درياچه نيز عاملي در محدود كننده در امر گسترش شهر در آينده مي گردد.

ب: موانع انساني رشد شهر ني ريز
1- عدم برنامه ريزي صحيح از طرف اولياء شهر
از قديم الايام تاكنون اين شهرستان با وجود اينكه بزرگان و علماء و متخصصين فراواني را در رشته متنوع علوم به جامعه تحويل داده است اما هميشه خود از داشتن مسئولين دلسوز كه با يك برنامه ريزي شهري صحيح بتوانند در امر گسترش صحيح و عاقلانه عمل نمايد محروم بوده و يا اينكه تعداد آنها انگشت شمار بوده است بنابراين همين عامل (عدم برنامه ريزي صحيح) عوامل منفي ديگري را ايجاد خواهد كرد و خسارات جبران ناپذيري را به ارمغان خواهد آورد.
2- عدم تفاهم مردم
مردم شهر ني ريز برخلاف ديگر شهرهاي اطراف خود هميشه از اختلاف و چندگانگي رنج مي برده است و همين عامل نيز يكي از عوامل مؤثر در ركود و عقب ماندن و درجا زدن اقتصاد و زندگ يو فرهنگ شهري در اين محدوده گرديده است.
تأمين آب در محلات قديمي شهر
محلات ني ريز قديم كه بصورت مجزا و پراكنده بدور هسته اصلي و مركزيت شهر قرار داشته شكل گيري و نحوه قرار گيري آنان بيشتر تحت تأثير زمين و خاك كشاورزي منطقه بوده است. چرا كه با توجه به شيب عمومي منطقه كه از شرق به غرب است و جريان قنوات تمام سطح زمين ها زراعي را در برمي گرفت بنابراين اثر چنداني در نحوه قرارگيري اين محلات نداشته است كه براي اثبات اين سخن نحوه تأمين آب آشاميدني و قابل مصرف محلات قديم را در ذيل مي اوريم:
بطور كلي بعلت عدم وجود يك جريان دائمي آب در محلات براي جبران اين نقيصه هر خانه اي براي خود داراي يك بركه كوچك (آب انبار) مي باشد كه در شب هنگام وقتي كه جريان آب قنوات تميز مي شد آنها را پر از آب مي كرده اند. اما براي مصرف عمومي و بخصوص براي فصول گرم سال نيز از آب انبارهاي بزرگ كه كلاً تعداد آنها به 3 عدد مي رسيد استفاده مي نمودند كه نحوه كار بدين صورت بوده كه در شب هاي زمستان و يخبندان آب سرد را وارد مخازن بزرگ اين آب انبارها مي كرده و روي آن مي بستند و مقداري نمك هم درون آن مي ريخته اند كه اين انبارهاي بزرگ «بركه شير» مي گفته اند و داراي چندينپله مي بوده است و در تابستان از آب سرد آن استفاده مي كرده اند.
مهمترين آب انبارهاي زرگ عبارتند از:
1- آب انبار شير حاج عبدالكريم (محله زيركان)
2- آب انبار شير حنان (روبروي باغ سروي)
3- آب انبار شير محله (كوي سجاد)
علاوه بر اين آب انبارهاي عمومي و خصوصي بعضي از مردم نيز در خانه هاي خود اقدام به حفر چاه هاي عميق و نيمه عميق حدوداً 20 الي 30 متري كرده و به آب مي رسيدند كه براي مصارف داخلي از آن استفاده مي كرده اند.
جغرافياي تاريخي
با توجه به اسناد معتبر موجود ني ريز يكي از كهن ترين شهرستان هاي استان فارس و با سوابق كهن و تاريخي مي باشد همانطور كه در بحث علت وجودي ني ريز در بحث جغرافياي شهري اشاره شد منطقه اي كه در حال حاضر بنام ني ريز معروف گرديده در دوران داريوش كبير از شهرهاي آباد و پرجمعيت فارس بوده است و به استناد لوحه هاي سنگي كه بر اثر كاوش هاي علمي از تخت جمشيد بدست آمده (كتيبه مذبور به خط ميخي نقد شده) در زمان هخامنشيان (داريوش كبير) ناي زي (كارگاه اسلحه سازي) ناميده مي شده چه در آن دوره بيش از 700 كارگاه نيزه و شمشير و زره سازي در آن وجود داشته و در واقع اسلحه خانه داريوش كبير بوده است و آثار باقي مانده در يكي از محلات قديمي شهر ني ريز بنام شاد خانه كه در اصل شاز خانه به معناي (تيزگر خانه) بوده مؤيد اين قول است و هنوز قطعات پولادين كه به نام پولاد شادخانه بدست آمده در نوع خود كم نظير مي باشد.
آنچه مسلم است ني ريز داراي سوابق كهن است كه در هزاران سال قبل شهري پرجمعيت بوده خصوصاً به خاطر معادن آهن و پولادي كه در گوشه و كنار آن وجود داشته است هم اكنون آثار و علائمي كه حاكي از كارگاه هاي رزه سازي و نيزه و تيرسازي بوده خصوصاً د رمحلات شادخانه و اطراف تپه سنگي قلات خواجه خضر ديده مي شود و ساختمان هاي مستحكم در آبرو دومسيل رودخانه گاو چاهي مشاهده مي گردد كه مؤيد اين ادعاست و نيز در اطراف و جوانب تپه هاي پايين شهر تپه هاي خاكي وجود دارد و معلوم مي شود كه اين ساختمان هاي گلي و خاكي بوده كه به مرور زمان حصار و جدارهاي آن ها دستخوش عوارض جوي و برف و باران گرديده و به احتمال چنانچه از اين تپه ها خاك برداري شود صدق اين مدعا ثابت خواهد شد گفته مي شود كه اين حوالي بقاياي شهري است كه به شهر سبا معروف بوده و در حال حاضر هم با وجود اينكه جز خاك و خار و جلگه اي بي آبادي از آن چيزي مشاهده نمي گردد به راسته بازار معروف است. ضمناً با يد به اين نكته توجه نمود كه ني ريز ساليان دراز كه دامنه آن تا اواخر سلطنت قاجار كشيده مي شود پيوسته مورد تهاجم و يورش جاه طلباني بوده كه براي جلب منافع و استحكام مقام خود مرتباً آتش نفاق را در محل دامن مي زد تا بدان وسيله به مقاصد خود نائل شود و اين اختلاف بيشتر از ناحيه فئودالها و قدرت هاي منطقه اي ناشي مي شده كه با يكديگر نيز همبستگي و قرابت نزديك داشته اند ولي به منظور نيل به مراد خويش با يكديگر گلاويز مي شده اند و از قتل و غارت اموال طرف متخاصم نيز مضيقه نمي ورزيده اند. عامل ديگر سرشناسان و خوانين مناطق كوهستاني داراب از قبيل بنايگان و لايدنگو و لاي گرد و شكرويه مي باشد و آنها نيز گاهگاهي به اين منطقه يوروش برده و به غارت و چپاول مردم دست مي زدند.
همانطور كه بيان گرديد ني ريز يكي از شهرهاي قديمي فارسي محسوب مي گردد و از جمله دلائل و آمار بسيار ارزنده شهر مذكور مسجد بسيار زيبا و قديمي مي باشد كه به طور مختصر به آن اشاره مي شود.