طراحي الگوي مديريت بلايا براي ايران

دسته بندي : علوم انسانی » برنامه ریزی شهری
طراحي الگوي مديريت بلايا براي ايران
بيان مسئله : بُعد جهاني
: بُعد ايران

• الف- بُعد جهاني :
• آمارهاي جهاني نشان مي دهند كه ميزان افراد متاثر از بلاياي طبيعي از سال 1963 تا 1999، روند صعودي داشته به نحويكه رقم آن از 65 ميليون نفر در سال 1969 به حدود 400 ميليون نفر در آغاز هزاره سوم رسيده است .
• درطي سالهاي مذكور ميزان خسارات اقتصادي ناشي از بلاياي طبيعي، هزينه اي معادل حدود 50 ميليارد دلار رابه سراسر جهان تحميل نموده كه افزايشي معادل 500% نسبت به دهه 1960 رانشان ميدهد.
• مقايسه قاره هاي جهان از نظر بلاياي طبيعي و غير طبيعي ، مبيّن آن است كه قاره آسيا در بين پنج قاره ، رتبه اول را به لحاظ فراواني به خود اختصاص داده است .
• بيش از جمعيت جهان در معرض خطرات ناشي از بلاياي طبيعي زندگي مي كنندسازمان ملل ده سال آخر قرن 20 ، را دهه بين المللي كاهش بلايا اعلام كرده است .
• در طي سالهاي 1970 تا 1974 در نتيجه بلاياي طبيعي در 25 كشور توسعه يافته ، فقط 56500 نفر جان خود را از دست داده اند و در همين مدت كشورهاي درحال توسعه شاهد مرگ و مير 843000 نفر بوده اند كه نسبت 1 به 15 را نشان مي دهد.
• نسبت تلفات انساني كشورهاي توسعه يافته درطي سالهاي 2001 -1950 بر اثر وقوع بلاياي عظيم به كشورهاي درحال توسعه ، نسبت 1% به 99% بوده در حاليكه اين رقم در پيش از دهه 1950 از نسبت 30% به 70% برخوردار بوده است .
• درطي سالهاي 2003- 1970 جهان باحداقل 30 بلاياي طبيعي مخرب مواجه بوده كه 4% آن دركشورهاي توسعه يافته و 96% آن دركشورهاي درحال توسعه بوقوع پيوست.
• طي يك آمار جهاني در طي قرن 20 و تا سال 2003، جهان با 40 زلزله مخرب كه حداقل تلفات 000/10 نفر و آوارگي 000/250 نفر در برداشته، مواجه بوده است .
• در يك آمار بين المللي مقايسه متاثرين بلايا بين سالهاي 2005 و 2004 هم ، رشد معنا داري را نشان ميدهد.
• ب- بُعد ايران :
• ايران در منطقه اي از جهان واقع است ، كه داراي مخاطرات بسياري از نظر بلاياي طبيعي و سوانح غير مترقبه است ، به نحوي كه از 40 بلاي طبيعي شناخته شده درجهان، امكان وقوع 31 حادثه در ايران وجود دارد .
• مطابق گزارش جهاني بلايا ، ايران در بين كشورهاي دنيا از حيث آسيب ديدگي و آسيب پذيري ،جزء هفت كشور نخست جهان است .
• وقوع ايران برروي كمر بند زلزله خيز آلپ و هيماليا ، باتوجه به ويژگي هاي پوسته زميني فلات ايران به ويژه در سه منطقه شرق و جنوب شرق ،شمال غرب و منطقه البرز مركزي ودر دوسوي منتهي به تهران قزوين ، گيلان، مازندران، به طور ميانگين درهريك سال ونيم يكبار احتمال وقوع زلزله اي به بزرگي 6 تا 7 ريشتر و هر سال يكبار زلزله اي به بزرگي 7 تا 5/7 ريشتر در اين مناطق وجود دارد .
• برآورد شده است ، زلزله اي به بزرگي 6 تا 7 ريشتر درشهر تهران موجب بروز صدمات وخسارات قابل ملاحظه اي خواهد شد.
• براساس يك آمار درسال 1373 به ميزان 22 بار سيل ، 9 منطقه كشور را در نورديده است . در سالهاي 72 و 73 ، اقصي نقاط كشور، 42 بار دستخوش بلاياي گوناگون گرديده كه موجب ايجاد خسارات وتلفات فراوان شد.
• طي دهه 1370 تا 1380 ، به تعداد 1536 بار زلزله خفيف و شديد و 896 مورد سيل و 712 مورد ساير بلايا از قبيل آتش سوزي جنگل ها ، طوفان شديد و ...... در كشور اتفاق افتاد.
• بلاياي جنگ درطي سالهاي 1367- 1359 ، تلفات انساني بيش از 250000نفر شهيد و 400000نفر جانباز بر جاي گذاشته وحدود 000/3000 نفر بطور مستقيم تحت تاثير اين تلفات قرار گرفتند.
• درطي سالهاي 1380-1377 ، دربخش زير بنايي ، حدود782 ميليارد تومان و دربخش مسكن حدود 65 ميليارد تومان و در بخش دامي، كشاورزي حدود يك ميليارد تومان خسارت ناشي از بلاياي طبيعي به كشور تحميل گرديد.
• تنها مرگ و مير ناشي از زلزله درايران، 17% كل مرگ و ميرهاي اين سانحه را درجهان تشكيل ميدهد
• زلزله هاي مخرب رودبار وبم كه به ترتيب در سالهاي 1379 و 1382 رخ داده اند، موجب ايجاد تلفات انساني بيش از 35000 نفر و 000/30 نفر بترتيب گرديده اند.
80% تلفات زلزله درجهان مربوط به 6 كشور است، كه ايران در زمره آنها است.
• 77% شهرهاي كشور برروي گسل زلزله قرارداشته و 35% شهرها در معرض سيلاب قراردارند.
• هدف كلي : تعيين الگوي مديريت بلايا براي ايران

اهداف ويژه :
1 - شناخت ساختار مديريت بلايا ، در كشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا
2 - – شناخت سازماندهي مديريت بلايا ، دركشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا
3 – شناخت مكانيزم برنامه ريزي مديريت بلايا، دركشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا
4 – شناخت هماهنگي مديريت بلايا ، در كشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا
5- شناخت تربيت نيروي انساني مديريت بلايا، دركشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا
6 – شناخت شيوه اجراي مديريت بلايا ، در كشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا
7 – شناخت مقولات پايش و ارزيابي مديريت بلايا، در كشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا
8 – شناخت مكانيزم مديريت بلايا، در شرايط فعلي ايران
9 – تدوين نهايي الگوي مديريت بلايا براي ايران

سؤالات پژوهش

1 – ساختار مديريت بلايا ، دركشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا چگونه است ؟
2 – هماهنگي مديريت بلايا، دركشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا چگونه است ؟
3 – برنامه ريزي فعاليت مديريت بلايا، دركشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا چگونه است ؟
4– سازماندهي مديريت بلايا ، در كشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا چگونه است ؟
5 – تربيت نيروي انساني در مديريت بلاياي كشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا چگونه است؟
6 - نحوه اعمال مديريت بلايا ، در كشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا به چه صورت است؟
7– مقولات پايش و ارزيابي فعاليت هاي مديريت بلايا دركشورهاي داراي سيستم مديريت بلايا به چه صورت است ؟
8 – وضعيت فعلي سيستم مديريت بلايا در ايران چگونه است؟
9 – براساس مطالعات تطبيقي در اين پژوهش و تحليل شرايط كشور،چه الگويي براي مديريت بلايا درايران مناسب به نظر ميرسد؟


جامعه آماري :كليه كشورهاي توسعه يافته و درحال توسعه ، داراي سيستم مديريت بلاياي پيشرفته و متوسط
واحدآماري : كشور داراي سيستم مديريت بلايا
تعيين معيارهاي انتخاب كشورهاي مورد مطالعه :
• پژوهشگر كليه كشورهاي جهان را كه در طبقه بندي توسعه يافته و درحال توسعه ، داراي سيستم مديريت بلايا بودند ، به دو دسته تقسيم نمود .
• دسته اول كشورهاي توسعه يافته اي كه از سيستم مديريت بلاياي پيشرفته برخوردار بودند.
• دسته دوم كشورهاي درحال توسعه اي كه از سيستم مديريت بلاياي متوسط ، متناسب با سطح توسعه يافتگي برخوردار بودند.
از هردسته سه كشور بصورت تصادفي انتخاب گرديد، كه به ترتيب شامل كشورهاي كانادا ، امريكا، تركيه ، پاكستان ، ژاپن ، هند شدند

روش نمونه گيري: از روش نمونه گيري طبقه اي تصادفي استفاده شد .
روش پژوهش: در بخش نخست از شيوه مطالعة توصيفي – تطبيقي ، استفاده شد و در مرحله ارائه الگو ، از روش مقطعي – موردي استفاده گرديد. معيارها و عوامل قابل مقايسه در كشورهاي مختلف با يگديگر مقايسه و تحليل شده اند.
• دامنه پژوهش :پژوهشگردراين پژوهش فقط به ابعاد مديريتي مقابله با بلايا در كشورهاي داراي مديريت بلايا پرداخته و وجوه خارج از ابعاد ياد شده مطمح نظر پژوهشگر نبوده است .
محدوديتهاي پژوهش :
• كمي امكان دسترسي به اطلاعات مشابه جهت تطبيق در كشورهاي مورد مطالعه
• نيافتن الگوي مشخص در بعضي از كشورها در زمينه مورد پژوهش
• ضعف در نظام هاي اطلاع رساني برخي از كشورها
• تلقي بعد امنيتي از اطلاعات مديريت بلايا در اكثر كشورها و ايجاد محدوديت انتشار اطلاعات مربوطه
• محدوديت پژوهشهاي انجام شده به زبان فارسي

جدول شماره 5-2 : مقايسه كشورهاي مورد مطالعه از نظر بلاياي طبيعي رايج

نام كشور زلزله طوفان يخي برف شديد باران شديد خشكسالي سيل طوفان شديد سونامي آتشفشان تندباد تورنادو آتش سوزي جنگل ها لغز ش توده هاي گلي
كانادا - + + + - + - - - - - - -
ژاپن + - + + - - + + + - - - -
هند + - - + + + + - - - - - -
امريكا + - - - - - - + + + + + +
تركيه + - - - - - - - - - - - -
پاكستان - - - - - + - - - - - - -
ايران + - - - + + + - - - - - -

جدول شماره 5-3 : خصوصيات عمده كشورهاي مورد مطالعه
نام كشور مساحت (كيلومترمربع) جمعيت (نفر) رئيس حكومت –ر ئيس دولت اميد به زندگي
( سال)ٍ نرخ باسوادي (درصد) رتبه شاخص توسعه انساني سرانه توليد ناخالص داخلي
( دلار) نوع بلاياي طبيعيرايج
كانادا 670/984/9 932/098/33 فرماندار كل نخست وزير 22/80 99% 3 33900 توفان يخي – بارش باران هاي شديد و برف شديد- سيل
ژاپن 835/377 611/463/127 امپراطور- نخست وزير 25/81 99% 9 31600 زلزله – برف شديد- باران شديد – طوفان شديد- سونامي - آتشفشان
هند 590/287/3 950/359/095/1 رئيس جمهور – نخست وزير 71/64 5/59% 134 3400 زلزله – باران شديد – خشكسالي –سيل – طوفان شديد
امريكا 420/631/9 215/444/298 رئيس جمهور 85/77 99% 6 41600 زلزله – سونامي – آتشفشان – تندباد- تورنادو – آتش سوزي – جنگل – لغزش توده هاي داخلي
تركيه 580/780 958/413/70 رئيس جمهور – نخست وزير 62/72 5/86% 85 8400 زلزله

پاكستان
940/803 560/803/165 رهبر- رئيس جمهور 9/63 7/48% 138 2400 سيل
ايران 195/648/1 262/049/70 رهبر- رئيس جمهور 26/70 4/79% 97 8900 زلزله – خشكسالي – سيل – طوفان شديد


جدول شماره 5-11: مقايسه كشورهاي مورد مطالعه از نظر سطوح سازماني در ساختار مديريت بلايا

نام كشور سطح اول سطح دوم سطح سوم سطح چهارم سطح پنجم
كانادا فدرال ايالتي شهر - -
ژاپن ملي استاني شهرداري شهروندان -
هند ملي ايالتي ناحيه محلي -
آمريكا فدرال ايالتي محلي قبيله اي -
تركيه ملي استاني ناحيه - -
پاكستان فدرال استان شهر - -
ايران ملي استاني - - -


جدول شماره 5-12 : مقايسه تطبيقي ساختار مديريت بلايا در كشورهاي مورد مطالعه
نام كشور نوع ساختار ساختار سطح مركزي – فدرال ساختار سطح ايالتي – استاني ساختار سطح محلي – ناحيه اي



كانادا غير متمركز مقامات مسئول طرحهاي مطروحه مقامات مسئول طرحهاي مطروحه مقامات مسئول طرحهاي مطروحه
1- نخست وزير كانادا
2- گروه آمادگي در مقابل شرايط اضطراري كانادا
3- وزارت بهداشت كانادا
4- مسئول سرخ پوستان و امور شمالي كانادا
5- وزارت محيط زيست كانادا
6- مسئول هماهنگي كاهش آثار بلايا
7- شوراي ملي مهار حوادث
8- بخش امنيت عمومي و آمادگي اورژانس
9- مسئول سازمان حمايت و آمادگي در مقابل بلايا 1- طرح برنامه ريزي مقابله با بلايا
2- طرح پشتيباني مقابله با بلايا
3- طرح مالي و اجرايي مقابله با بلايا
4- طرح عملكردي مقابله با بلايا
5- طرح حفاظت از زير ساخت هاي عمراني و شبكه مربوطه
6- طرح هماهنگي كاهش آثار بلايا 1- سازمان مديريت اورژانس ايالت
2- مسئول بهداشت ايالت
3- مسئول بزرگ راهها و خدمات دولتي ايالت
4- مسئول خدمات خانوادگي و مسكن ايالت
5- مسئول برنامه آتش نشاني و منابع آبي و محيطي ايالت
6- مسئول امور بومي ايالت 1- طرح برنامه ريزي مقابله با بلايا
2- طرح پشتيباني مقابله با بلايا
3- طرح مالي و اجرايي مقابله با بلايا
4- طرح عملكردي مقابله با بلايا 1- شهردار
2- خدمات اضطراري پليس و آتش نشاني
3-مسول مدارس
4- كليسا و گروههاي جامعه
5- بازار كار 1- طرح برنامه ريزي مقابله با بلايا
2- طرح پشتيباني مقابله با بلايا
3- طرح مالي و اجرايي مقابله با بلايا
4- طرح عملكردي مقابله با بلايا