بررسی اختلالات روانپزشکی کودکان و نوجوانان و راههای درمان آنها

دسته بندي : جزوه » روانشناسی و روانپزشکی

فهرست.. 2

مقدمه. 9
عوامل بروز اختلالات یادگیری.. 10
نظریه‌های یادگیری.. 12
عوامل بروز اختلالات یادگیری.. 12
وسواس فکری.. 22
اختلال وسواس فكری – عملی. 24
نشانه‌های وسواس.. 26
تشریح نوع اختلال. 27
علل زمینه ای بروز اختلال. 28
عوامل پیشگیری كننده 29
تعریف اختلال بیش فعالی. 30
آموزش مدیریت فرزند پروری به والدین 31
تشویق رفتار مثبت: 32
انواع رفتارهای نامطلوب.. 33
- رفتارهای خطرناک.. 33
پیامد منفی برای رفتارهای نامطلوب.. 33
مراقبتهاي روانپزشکي در کودکان و نوجوانان. 35
چگونگي مراقبت: 35
آموزش روان شناختی: 36
آموزش روان شناختی. 37
آموزش روانشناختی در سطح همگانی: 37
آموزش روانشناختی برای گروههای در معرض خطر: 37
آموزش روانشناختی برای گروههای پر خطر: 38
چگونگی ارائه آموزشهای روان شناختی. 38
هنر آموزش: 39
مهارتهای آموزشی: 39
فنون: 39
الگوی جلسات آموزش روان شناختي. 40
الگوهاي آموزش روانشناختي براي خانواده: 40
روش كارگاهي و يا بصورت سخنراني. 40
يك روزه. كوتاه مدت و يا طولاني مدت.. 40
مرتبط با مراحل بيماري يا غير مرتبط با آن. 41
سخنراني: 41
بحث گروهي: 42
رسانه (Media): 42
تمرينات و بازي ها: (Exercises and games) 42
روش بارش افكار (Brain storming): 42
نكات مهم در آموزش خانواده: 43
رشد و تکامل طبیعی کودک.. 43
آموزش روانشناختي در سطح اوليه پيشگيري.. 52
انواع مداخلات سطح اول پيشگيري.. 52
« فرزند پروري ». 52
پدر و مادر بودن چه معنایی دارد؟. 53
باورهایی رایج نادرست در تربیت فرزند: 55
« اصول کلی تربیت فرزند». 57
ایجاد محیط تربیتی امن: 57
برقرار رابطه مثبت با کودکان: 57
برقراری ارتباط: 57
تأیید و تشویق رفتارهای مثبت: 60
نحوه ارایه دستور العمل ها و فرامین به کودک: 61
روش های آموزش مهارت های جدید: 62
توجه والدين را در استفاده از جدول رفتاري به نكات زير جلب نمائيد: 63
راهبردهای مدیریت رفتار نامطلوب: 64
نحوه استفاده از بحث جهت دار: 64
نادیده گرفتن: 64
نحوه ناديده گرفتن رفتار: 65
انتخاب پیامد: 65
روش استفاده از اتاق خلوت: 66
نكات زير را در استفاده از اتاق خلوت به والدين گوشزد كنيد: 67
مدیریت رفتار در موقعیت های خاص : 67
مراقبت والدین از خودشان: 69
در مورد نحوه ی مراقبت از خود به آنها اينگونه آموزش دهيد: 69
« تقويت عملكردهاي تكاملي كودكان ». 69
سرشت كودك: 70
اعتماد به نفس: 70
مديريت خشم 71
بروز و نشان دادن عصبانيت: 73
فيزيولوژي خشم: 74
والدين چه مي توانند بكنند؟. 74
كسب مهارت هاي حل مسئله. 75
مهارت هاي حل مسئله را به كودكتان بياموزيد؟. 77
به شوخي گرفتن. 79
به بچه ها بياموزيد كه چه انجام دهند. 79
حرف زدن با خود (Self Talk) 80
تشويق به نوشتن احساس دروني. 80
نكات كلي كه والدين در مواقع خشم و عصبانيت كودكان بايد به آن توجه داشته باشند: 82
آموزش توالت رفتن. 83
روش آموزش توالت را به والدين آموزش دهيد 84
در مرحله آموزش توالت نكات زير را در نظر بگيريد: 84
« مديريت مشكلات رفتاري خاص». 85
كج خلقي. 85
در مورد نحوه مديريت كج خلقي كودك به والد آموزش دهيد: 86
مشكلات رفتاري هنگام غذا خوردن. 87
به والدين در مورد نحوه مديريت رفتار كودك به هنگام غذا خوردن آموزش دهيد: 87
مشكلات لباس پوشيدن. 87
مشكلات خوابيدن. 88
به والدين در مورد نحوه مواجهه با مقاومت كودك براي رفتن به رختخواب آموزش دهيد. 89
به والدين در مورد نحوه ی مواجهه با مشكل كودك در بخواب رفتن آموزش دهيد: 90
مورد مواجهه با مشكل بيدار شدن مكرر كودك در خواب به والدين آموزش دهيد: 91
دروغگوئي. 91
رقابت خواهر و برادرها 92
به والدين در مورد نحوه آگاه سازي كودك بزرگتر پيش از تولد كودك جديد آموزش دهيد: 93
توصيه هاي مربوط به زمان تولد: 93
توصيه هاي مربوط به كودكان بزرگتر: 94
عادات خاص و خودارضائي. 94
در خصوص نحوه مواجهه با عادت هاي كودكان به والدين آموزش دهيد: 95
« مشكلات تحصيلي». 95
اضطراب مدرسه. 95
توصيه هاي مربوط والدين در موارد اضطراب مدرسه: 96
امتناع از مدرسه. 97
توصيه هائي براي والدين: 100
اضطراب امتحان. 101
انواع اضطراب امتحان. 101
نشانه‌های اضطراب ناتوان‌کننده: 102
عوامل بوجود آورنده ي اضطراب امتحان: 102
نقش خانواده در كاهش اضطراب امتحان: 105
توصيه هائي براي والدين: 106
آنچه كارشناسان بهداشت روان مي توانند براي اين كودكان يا نوجوانان انجام دهند: 108
حساسيت زدايي منظم 108
ايمن سازي در مقابل استرس امتحان. 108
آموزش مهارتهاي مطالعه. 109
مقابله با باورهاي غير عقلاني و غير منطقي. 110
پرخاشگري در مدرسه. 110
عوامل زمینه ساز در پرخاشگری کودکان. 110
خشونت در رسانه ها 111
توصيه هائي براي والدين در برخورد با خشونت ناشي از رسانه ها: 112
خشونت در در مدارس.. 112
با کودکان پرخاشگر چگونه رفتار کنیم؟. 113
توصيه هائي براي والدين: 116
كودكان ناسزاگو. 117
علت ها 117
توصيه هائي براي والدين: 118
« آموزش مهارت هاي زندگي». 118
« نوجواني و بلوغ ». 120
تغييرات بيولوژيك: 120
تغييرات شناختي: 121
چالش هاي روانشناختي: 121
چالش هاي اجتماعي: 121
آموزش راجع به مسائل جنسي. 122
توصيه هائي براي والدين درگفتگو با كودك و نوجوان درمورد رفتار و روابط جنسي: 123
« مداخله در حوادث و بلايا». 123
استر س.. 123
بحران. 124
انواع بحران. 124
واکنش های کودکان ونوجوانان به استرس.. 124
واکنش کودکان ونوجوانان بعد از وقوع حوادث آسيب زا 125
واکنشهای طبيعی. 126
واکنش های فوری.. 126
واکنش های شايع پس از واقعه آسيب زا 126
مشکلات خواب وکابوس: 127
اختلال استرس پس از سانحه: 128
نحوه ی مواجهه با بحران. 128
كودكان را از والدين شان جدا نكنيد 129
امكانات بازي و سرگرمي را براي كودكان فراهم سازيد 130
نحوه ی مواجهه با بحران در مدرسه. 130
«سوگ كودكان». 132
تعريف سوگ.. 132
كودكان چه دركي از مفهوم مرگ دارند؟. 133
مراحل سوگ.. 133
چهار مرحله سوگ عبارتند از: 133
سوگ پيچيده چيست؟. 134
چگونه می توان به کودکان کمک کرد تا با مرگ عزيزانشان کنار بيايند و مراحل سوگ را با کمترين مشکل طی کنند؟ 135
توصيه هاي لازم براي والدين. 136
آموزش روان شناختي در اختلالات روان پزشكي كودكان. 137
« اصول كلي آموزش روان شناختي در اختلالات روان پزشكي كودكان». 137
به دقت به صحبتهاي والدین گوش دهيد 138
در مورد مشكل موجود اطلاعات صحيح ارائه نمائيد 138
وعده هاي غير واقعي در مورد بهبود بيماري به والدین ندهيد 139
به والدین در مورد اينكه چه نكاتي را در مراقبت از كودك شان در نظر بگيرد آموزش دهيد 139
اختلالات نافذ رشد 139
اوتيسم: 139
مدل دارو درماني: 140
مدل اختلال عملکرد عصب شناختي: 141
مدل رابطه تسهيل شده: 141
رفتار درماني: 141
آنچه والدين در مواجهه با كودك اوتيستيك بايد بدانند: 142
اطلاعات در مورد علائم 142
اطلاعات در مورد علل بيماري.. 142
« اختلال بيش فعالي نقص تمركز». 142
علايم و مشخصات باليني. 142
فعاليت و تحرك زياد: 142
رفتار تكانشي: 143
مشكل توجه و تمركز: 143
علت اختلال بيش فعالي - كم توجهي چيست؟. 144
آينده اين كودكان: 144
درمان. 145
درمان دارويي: 145
اختلال نافرمانی مقابله ای.. 147
نشانه شناسی: 148
جدول 1 ملاک های تشخیصی اختلال بی اعتنایی مقابله ای.. 149
اختلال سلوک.. 149
نشانه شناسی. 150
جدول 2- ملاک های تشخیصی اختلال سلوک.. 150
نیرنگ یا دزدی.. 150
راهکارهای درمانی: 151
آنچه بايد والدين بدانند: 152
اختلالات یادگیری.. 153
تعاریف ناتوانی های یادگیری: 154
انواع ناتوانیهای یادگیری : 155
ناتوانی در خواندن : Dyslexia. 155
ناتوانی در ریاضیات : Dyscalculia. 155
ناتوانی در بیان کتبی یا نوشتن : Dysgraphia. 155
پدیده های قابل مشاهده 158
چرا مهم است كه اختلالات يادگيري را تشخيص دهيم؟. 159
شيوع: 160
درمان اختلالات یادگیری: 161
آنچه بايد والدين بدانند: 162
اختلال زباني خاص: 165
لالـي انتخابي: 166
درمان: 168
آنچه بايد والدين در مورد لكنت بدانند: 169
«اختلالات خلقي». 169
اختلال افسردگي اساسي. 170
اختلال افسرده خوئي. 171
اختلال دو قطبي. 172
مهمترين نشانه هاي اختلال دو قطبي در كودكان عبارتند از: 172
اختلال دو قطبي در نوجوانان ممکن است با نشانه هاي زير همراه باشد. 173
درمان: 173
آنچه والدين در مواجهه با كودك مبتلا به اختلال خلقي بايد بدانند: 174
اطلاعات در مورد علائم 174
اطلاعات در مورد علل بيماري.. 174
« اختلالات اضطرابي». 174
اختلال اضطراب جدايي. 174
درمان: 175
در مورد نكات زير در مورد كودكاني كه از اضطراب جدايي رنج مي‌برند به آموزش دهيد: 176
اختلال اضطراب فراگير: 176
فوبيا ها: 177
در مورد كودكاني كه مشكل اضطرابي دارند به والد آموزش دهيد كه: 177
« اختلالات دفعي». 177
شب ادراری.. 177
شيوع. 178
طبقه‌بندي.. 178
علت شناسي. 178
تأخير رشدي.. 179
عوامل ژنتيكي. 179
فاكتورهاي رواني ـ اجتماعي. 179
درمان: 179
علت اين بيماري چيست؟. 181
درمان: 182
آينده اين كودكان چگونه است؟. 182
« اختلال تيك». 183
تقسيم بندي: 183
اختلالات مرتبط يا همراه: 184
در صورت وجود اختلال تيك به والدين در خصوص موارد زير آموزش دهيد: 184
اختلال وسواس.. 184
روش هاي بهبود عملكردهاي تكاملي. 185
مهارتهاي حركتي. 187
تقويت مهارتهاي دستي: 188
تقويت كنترل ادرار: 190
تقويت مهارتهاي گفتاري: 193
تقويت رشد اجتماعي: 194
منابع. 195

مقدمه

اصطلاح اختلال یادگیری از نیاز به تشخیص و خدمت به دانش‌آموزانی برخاسته‌است که به طور مداوم در کارهای درسی خود با شکست مواجه می‌شوند و در عین حال درچهارچوب سنی کودکان استثنایی نمی‌گنجند. ظاهری طبیعی دارند، رشد جسمی و قد و وزن‌شان حاکی از بهنجار بودن آنان است. هوش انها کمابیش عادی است، به خوبی صحبت می‌کنند، مانند سایر کودکان بازی و مثل همسالان خود با سایرین ارتباط بر قرار می‌کنند. درخانه نیز یاری‌های لازم را دارند و کارهایی را که والدین به آنان واگذار می‌کنند به خوبی انجام می‌دهند. لیکن توانایی لازم برای به جریان اندازی اطلاعات برای بیان کردن و به ویژه نوشتن را ندارند. پس با توجه به مشخصات کلی این دانش‌آموزان، می‌توان آن‌ها را در گروه جدیدی به نام دانش آموزان اختلال یادگیری قرار داد و گفت این دانش آموزان در یک یا چند فرایند روانی که به درک کردن با استفاده از زبان شفاهی یا کتبی مربوط می‌شود، اختلال دارند که این اختلال می‌تواند به شکل عدم توانایی کامل در گوش کردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا انجام محاسبات ریاضی ظاهر شود. هر اختلالی که در آن موفقیت تحصیلی فرد با توجه به سن و آموزش و هوش، براساس آزمون‌های معیار خواندن و نوشتن و محاسبه از آنچه انتظار می‌رود بسیار کمتر باشد، اختلال یادگیری توصیف می‌شود.

این اصطلاح شرایطی چون معلولیت‌های ادراکی، آسیب دیدگی‌های مغزی، نقص جزئی در کار مغز، و خوانش‌پریشی را در بر می‌گیرد. این تعریف آن دسته از دانش آموزان را که به دلیل معلولیت‌های دیداری، شنیداری یا حرکتی، همچنین عقب ماندگی ذهنی یا محرومیت‌های محیطی، فرهنگی یا اقتصادی به مشکلات یادگیری دچار شده‌اند، شامل نمی‌شود.

ناتوانی‌های یادگیری با اصطلاح‌هایی چون خواندن جبرانی یا دیرآموزی مترادف نیست. این تعریف به طور ویژه از کودکان و نوجوانانی یاد می‌کند که به شدت دچار ناتوانی‌های یادگیری بخصوصی هستند. دانش آموزان مبتلا به این مشکل نیازمند آموزش ویژه‌ای هستند که بنا بر نظر امز باید با تمرینهای مخصوص، غیر معمول و با کیفیتی غیر عادی سر و کار داشته باشند این امر جدا از شیوه‌های آموزشی و منظمی است که اکثر کودکان از آن استفاده می‌کنند. وظیفه کارشناسان در این زمینه این است که عهده دار جبران ناتوانی یادگیری به خصوص کودک به صورت آموزش انفرادی یاگروههای کوچک باشند.

عوامل بروز اختلالات یادگیری

ثابت شده‌است که علل بروز ناتوانی‌های یادگیری نسبتاً مبهم است برخی از مشکلات کنونی درباره مفهوم ناتوانی‌های یادگیری بازتابی است از ناتوانی ما در اشارهٔ دقیق به علل بروز ناتوانی‌های یادگیری که شاهدش هستیم. روشن است که آگاهانه یا ناآگاهانه مسئله علل بروز ناتوانی‌های یادگیری را به فراموشی و بی توجهی می‌سپاریم بر حسب درک ما از ناتوانی‌های یادگیری و نگرش اولیه حرفه‌ای ما (پزشکی، روان شناسی، تعلیم و تربیتی) نسبت به ناتوانی‌های یادگیری ممکن است ما به علل خاصی توجه پیدا کنیم تا آن که به رابطه علّی دشواری بپردازیم.

اما تجربه گذشته و عمل کنونی به ما ثابت می‌کند که ناتوانی‌های یادگیری مفهومی چندرشته‌ای است و پیوند میان کارشناسان رشته‌های گوناگون در این امر باید برقرار باشد.

الف) عوامل آموزشی

۱- تدریس ناکافی و ناصحیح به کودکان
۲- عدم فراگیری معلم از مهارت‌های لازم جهت تدریس درسهای پایه در مدارس
۳- توقعات بیش از اندازه بالا یا بسیار پایین معلمان
۴- برنامه ریزی و طرح برنامهٔ آموزشی ضعیف
۵- عدم فعالیتهای برانگیزنده
۶- تدریس عملی نادرست
۷- عدم آموزش مهارت‌های اجتماعی، یادگیری و حرکتی و جسمی و عدم پرداختن به یادگیری‌های زبن شفاهی
۸- استفاده نادرست از روشها و مداد و برنامه درسی
ب) عوامل محیطی
عوامل محیطی بسیاری وجود د دارد که می‌تواند به پیچیدگی ناتوانی‌های یادگیری بیفزاید و حتی شاید سبب ساز آن باشد. - تغذیه، بهداشت، تندرستی

انگیزش ضعیف توجه ناکافی و ضعف در انجام کار بر اثر گرسنگی و وجود رنگ‌ها و مزه‌های مصنوعی در غذاها طبق نظر فاین گولد روی تحرک بیش از حد کودک مؤثر است.

سرماخوردگی مزمن، مشکلات تنفسی، آلرژیها و … در ناتوانی یادگیری کودک مؤثر است.

سقوط، آسیب دیدگی مغزی، ضربه وارد به سر و … در ناتوانی یادگیری مؤثر است.

- تحریک حسی

کودک در حال رشد نیازمند درون دادهای حسی است تا درباره محیط و خود و هر دو بیاموزد یعنی کودک به تجربه‌هایی نیاز دارد تا بیاموزد که چگونه بیاموزد.

- تحریک زبانی

زبان به واسطه نقشش در تفکر و یادگیری سایر مهارتها در محیط زندگی کودک جایگاه ویژه‌ای دارد و ممکن است ناتوانی کودک از نبود مدل‌های درست در اوایل رشد وی سرچشمه گرفته باشد.

- رشد اجتماعی و عاطفی

بسیاری از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری مضطرب، نامطمئن و بی اختیار و سرکش هستند که ممکن است این رفتارها با فقدان امنیت طبیعی، ثبات محبت و گرمی و پذیرش در منزل و محیط مدرسه پیوند داشته باشد.

ج) عوامل روانی

امکان دارد کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری در عملکردهای روانی پایه چون ادراک، حافظه و شکل درون به مفاهیم اختلال داشته باشند. د- عوامل فیزیولوژیکی

بسیاری از متخصصان بر این باورند که علل اساسی و عمده ناتوانی‌های یادگیری آسیب دیدگی مغزی، شدید یا جزیی و صدمه وارده به دستگاه عصبی و مرکزی است.

ه- عوامل ژنتیکی

شواهدی در دست است که نشان می‌دهد ناتوانی‌های یادگیری احتمالاً در برخی خانواده‌ها بیش از دیگران دیده می‌شود در واقع عوامل ژنتیکی در شمار وسیعی از ناتوانی‌های یادگیری نقش دارد.

ز – عوامل بیوشیمیایی

اختلال‌های گوناگون متابولیکی در حکم عواملی هستند که موجب ناتوانی‌های یادگیری می‌شوند مثل هایپوگلیسمی، کم کاری تیروئید و …

و- عوامل پیش، هنگام و بعد از تولد

ژ- تاخیر رشد

بندر، دهریش، جانسکی، لانگ فود … اظهار می‌دارند که عدم ظهور علائم رشد برخی از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ممکن است از تاخیر رشد برخی اجزای دستگاه عصبی مرکزی سرچشمه گرفته باشد که این گونه کودکان پس از بزرگتر شدن بر این مشکلات غلبه می‌کنند.

چ- نقص جزیی در کار مغز

به نظر می‌آید هر گونه نتیجه گیری درباره حیاتی بودن آسیب دیدگی مغزی در کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری در بهترین شرایط فقط جنبه تجربی و آزمایشی دارد.

نظریه‌های یادگیری نظریه‌های کارکردگرایی