پاورپوینت اصول معماری بیمارستان و مطالعه موردی سه نمونه بیمارستان

دسته بندي : فنی و مهندسی » معماری
بیمارستان به عنوان محل درمان بیماران ، همواره با شاخص اطاق های عمل مقایسه و دارای معنی و مفهوم خواهد بود. از اولین بیمارستان هایی که داریوش کبیر به واسطه احداث آنها درسرزمین های باستانی تحت نفوذ ایران عزیز ،درکتیبه های مصری لقب ،نیکو کار بزرگ ، را از آن خود کرد ، تا بیمارستان افتخار آمیزجندی شاپوردر زمان ساسانیان ، وهمچنین از بیمارستان ها ی مشهورقرون سوم وچهارمایرانیان تا ..... به امروز ،تعریف بیمارستان بعنوان محل درمان بیماران ،ثابت بودهلیکن درباره اطاق های عمل همواره تغییراتی را در تعاریف ،ظرفیت ،جانمایی ،اختصا صات ، معماری داخلی ،ارتباطات با سایر بخش ها ،اندازه ها ،پارت بندی های عملکردی،تجهیزات ومنصوبات پزشکی و غیر پزشکی ثابت و پرتابل ، .... شاهد بوده و هستیم . ازهمه مهمتر چگونگی طراحی فضا ی نهایی اطاق های عمل، بدون آنکه چیزی فدای چیز دیگرشده و قابلیت اجرایی ونگهداری این مجموعه را درطول بهره برداری ، حفظ نماید ، اصلیترین هدف بیمارستان سازان بوده است .
اگر به تمامی پیچیده گی های ذکر شده دربالا،اهمیت منظور نمودن امکان توسعه در ابعاد مختلفی که بعضی از آنها هنوز در آن مقطع،کشف ویا اختراع هم نشده است ، را بیافزاییم ، سختی وجامع نگری الزامی کار بیشترروشن خواهد شد
درحال حاضر منابع مطالعاتی طراحان بیمارستانی در کشورمان،منحصر به چند کتابی است که اساتید بزرگواروپیشکسوتی همچون استاد دکترصدقیانی،استاد دکتر آصف زاده ، و ... آنها رامنطبق با شرایط بومی ایران تالیف نمودهوهمچنین تعداد زیادتری ترجمه های کتب خارجی که دیگر زحمتکشان این عرصه ،آنهارا بهجامعه علمی کشورتحویل داده اند .اما در بخش خاص اطاقهای عمل ،بدلیل اهمیت و پیچیدهگی های طراحی واجرای فنی آن ،بغیر از آثار جزوه ای دوران طلایی شرکت خانه سازیایران ،متاسفانه کارمطالعاتی که حاصل بررسی های متخصصین رشته های مختلف جراحی ( بهعنوان بهره برداران نهایی ) ومهندسین ساختمان وتاسیسات (بعنوان سازندگان این فضایخاص تخصصی وپیچیده ) بوده باشد ، کمتر وجود دارد . این مهم باعث گردیده گرانترین ،مهمترین ، واصلی ترین بخش بیمارستان ، دراکثر پروژه ها ،شاهد تغییرات الزامی بودهوتقریبا کمتر بیمارستانی یافت شود که در آن در طول سال شاهد کار اکیپ های بناییوتاسیساتی نباشیم
قصد ما به عنوان سا یت تخصصی صنعت بیمارستان سازی در ایران،ارائه مطالب تخصصی وتیمی از این منظر ،بوده وانشاءا... با پیشنهادات و انتقاد هایسازنده تمامی اساتید و دست اندر کاران بیمارستانی خطا های احتمالی را کاهش ومطالبارائه شده را استغناء دهیم
از آنجائیکه بحث « چگونگی احداث و ساخت » و نیز « تعمیرونگهداری » وهمچنین موضوع « توسعه وبازسازی » اطاقهای عمل ، خود جوانب وملاحظات خاصخود را دارد ، توجه همگان را به این نکته جلب مینمائیم که این مقاله صرفا ، موضوعاتو شا خص های بحث طراحی را ارائه مینماید .همچنین بدلیل حجم مطا لب وسرفصل ها ، بهصورت سلسله وار ، این مطالب روی سایت رفته وشما انشا ء ا... به مرور سرفصل ها را دردنباله صفحه قبلی ، مشاهده خواهید فرمود
فصل اول : محل جانمائی اطاق های عمل دربیمارستان

محل قرار گرفتن اطاق های عمل در بیمارستانها از مهمترینشاخص های اثر گذار بر بهره وری ونیز رعایت اصولی سیکل درمان بیماران وهمچنین مقولههای دیگری ازجمله کنترل عفونت های بیمارستانی و مهندسی ارزش درمنابع تاسیساتی و ... میباشد
از طرفی محل قرارگرفتن اطاق های عمل در طرح هربیمارستانی نیاز به مطالعات خاص همان بیمارستان نیز دارد به گونه ایکه با تعاریف واهداف احداث بیمارستان مذکور نیز همخوانی لازم را داشته باشد
حال باتوجه به موارد بالا به شرح فاکتورهای مهم طراحی برای جانمایی اطاقهای عمل میپردازیم
۱ - اطاق های عملرا تا حدود دو دهه قبل به بالاترین طبقات ساختمان اصلی بیمارستان منتقل می نمودند وبرای این کار نیز دلا یلی به این شرح داشتند : دور بودن از مسیر رفت و امد عمومی ؛دور بودن از جریان هوای الوده بین بخش ها ؛ نزدیکتر بودن به دستگاه های تهویه رویپشت بام که منجر به تهویه اسانتر وخطر خرابی کمتر و هزینه انتقال انرژی ارزانترخواهد بود ؛ امکان بهتر توسعه وتغییرات در تجهیزات ولوازم مورد نیاز اطاقهای عمل دردراز مدت بدلیل نزدیکی به پشت بام و قدرت مانور روی بام که بسیار سهل تر از طبقاتزیرین قابل اجراء خواهد بود ؛ و جزییات دیگری مانند ارامش کامل ونبود مزاحمپیرامونی از قبیل سروصدای محوطه وخیابان- سر وصدای بخش ها- . . . .
۲ - امروزه تفکر طراحانبیمارستانی همگام با تبلور تجهیزات وتکنولوژی جدید وهمچنین تغییر استاندارد هایدرمانی ، بناچار تغییراتی رادر جانمایی بیمارستان ها پدید اورده است . از جملهالزاماتی که در حال حاضر نمی توان از انها چشم پوشی کرد عبارتند از
- اطاقهای عمل برای سهولت دسترسی همه بخشها به ان ، بایستی در طبقات میانی ساختمان اصلیگنجانده شود ؛
- وجود اسانسور های اختصاصی اطاق عمل وبرای منظور های مختلف (تخت بیماران-پرسنل بخش-سی اس ار کثیف - سی اس ار تمیز -اختصاصی بخشهای ویژه مثلاورژانس وای سی یو و ....) تقریبا الزامی میباشد؛
- باتوجه به وقوع کشور ما در نیمکره شمالی زمین ، برای عدم استفاده از نور شدید افتاب وهمچنین امکان الزامی استفاده از یک نور یکنواخت وملایم درطول روز ، اطاق های عمل دریال شمالی ساختمان قرار گیرند ؛
- اطاق های عمل بایستی کمترین فاصله را با سی .اس . اریااسترلیزاسیون مرکزی داشته باشد ؛
- دسترسی اطاق های عمل با بخش بستری جراحی بایستی کوتاه وسریع و حتی الامکان مستقل باشد ؛
- اورژانس بیمارستان و ای .سی . یو . و سی.سی.یو با اطاقهای عمل کمترین فاصله ممکنه را داشته باشد ؛
- امکان گسترش وتغییرات در اینده هم از نظرابعاد ، وهم از نظر بکار گیری تجهیزات جدید را با کلیه جوانب تاسیساتی مورد نیاز انروز ، حتی الامکان داشته باشد ؛
- در مسیر تردد داخلی بیمارستان باشد . یعنی جهت دسترسی بخشهای مختلف به مجموعه اطاق های عمل ،نیاز به تردد به خارج از ساختمان اصلی بیمارستانوجود نداشته باشد ؛
-بخش اطاق های عمل ، کاملا بسته وایزوله بوده ودر مسیر ترددوعبور مرور دیگر بخش ها قرار نگیرد ، حتی برای استفاده از پله فرار و یا تعمیراتنوبه ای امکانات تاسیساتی بیمارستان ؛
۳ - گذشته از جوانب کلی ذکر شده در بالا ، در بعضیپروژه های بیمارستانی ، نوع کاربری واهداف تاسیس ان بیمارستان خاص الزاماتی را درتعیین جانمایی مجموعه اطاقهای عمل همان بیمارستان ، از قبل تعیین می نماید که بهچند نمونه از انها اشاره میکنیم :
- در بیمارستان های خاص در مانی با تعاریف خاص در مانی ،محل قرار گرفتن مجموعه اطاقهای عمل الزامات خاص خود را دارد که با اصول کلی ذکر شدهدر بالا همخوانی ندارد مانند بیمارستان های روانپزشکی یا بیمارستان های تخصصی خاصمانند فقط پوست ویافقط چشم و
....
- در بیمارستان های نظامی ، محل قرار گرفتن مجموعه اطاق هایعمل تعاریف خاص خود را براساس ملا حظات طرح دفاعی ( طرح پدافندی ) مورد نظر انبیمارستان ودر ان سرزمین ماموریتی ، و .... خواهد داشت که الزامآ مطابق تعاریف ذکرشده در بالا نخواهد بود ؛ مثلآ اطاق های عمل بیمارستان های نظامی بیشتر گرایش بهطبقات زیرین همکف دارد و
- اگر چنانچه مراکز جراحی محدود فعلی کشورمان را ، که تقلیدناقص وکاسبکارانه ای از دی کلینیک های اروپا میباشد ، به دلیل وجود اطاق عمل وبخشهای بستری و.... جزء مراکز بیمارستانی محسوب نماییم ( که بایستی بنماییم ولی نمینمایند ؟؟ ) جون روابط بین بخشی وسیکل درمانی انها تفاوت هایی با بیمارستان ها دارد، جانمایی اطاق عمل انها نیز ویژه گی های خاص خود را دارد .
طراحی تالار اطاق های عمل بیمارستان(فصل دوم )

فصل دوم : جانمایی اجزاء داخلی در مجموعه اطاقهای عمل
در داخل خود مجموعه اطاق های عمل در یکبیمارستان هم ، اجزاء مختلفی وجود دارد که تقسیم بندی ونحوه ء قرار گرفتن انها درکنار هم نیز بر کل بهره وری و یا تاثیر گذار تر بودن سیکل درمانی بیمارستان و ....موءثر خواهد بود . این مجموعه شامل اطاقهای بیهوشی ، اطاقهای اسکراب ، سالنریکاوری ، اطاق های عمل ، پذیرش ، اطاق تعویض تخت ، اطاق اماده سازی بیماران ، اطاقهای نگهداری وسایل ، اطاق استریل ، اطاق گچ گیری ، اطاق استراحت پرسنل ، اطاق منشیبخش ،اطاق شستشو وسایل ، دفتر کارکنان ، اطاق گزارش نویسی پزشکان ، و . . .میباشد
از طرفیاهمیت عملیات ضدعفونی در اطاقهای عمل با جان بیماران و میزان موفقیت جراحی ٬ پیوندناگسستنی دارد ؛ به همین دلیل درداخل مجموعه اطاق های عمل یک خط بندی و تقسیم بندیبراساس سیکل کاری ونیز نوع ضد عفونی مورد نیاز وجود دارد که بایستی با درک صحیح انکادربندی ؛ اجزاء مختلف را در طراحی براساس ان در کنار هم قرار داد . این خط بندیها بشرح ذیل میباشند
۱ - منطقه ورودی بیماران و کارکنان و وسایل : این منطقه درحقیقت خارجی ترین ناحیه از اطاق های عمل بوده وبایستی از ورود افراد غیر به انجلوگیری وبه عبارتی تحت حفاظت باشد . این منطقه الزاماُ نیاز به استریل ندارد و صرفرعایت تمیزی بیشتر در ان کافی است . معمولاُ این منطقه را در طراحی ها با یک کریدورعریض ویا یک سالن۴×۴الی۵×۸ (بستگی به تعداد اطاقهای عمل وتعدادجراحی در ساعت پیک دارد ) از دیگر قسمتهای داخلی وخارجی اطاقهای عمل جدا مینمایند . بهترین نوع طراحی این منطقه بگونه ایست که سیکل امد وشد کارکنان ووسایل وبیماران ٬ازقبل مشخص ومسیر این ترددها حتی الامکان یک طرفه باشد ؛ در این صورت مسیر داخل بهخارج وبالعکس از هم مجزا ولی درکنارهم هستند . اگر چنانچه اسانسور های اختصاصی برایاطاقهای عمل وجود دارند٬ محل باز شدن درب انها همین منطقه خواهد بود . قسمت پذیرشبیماران ٬ اطاق تعویض تخت بیماران ٬ودر بعضی مواقع اطاقهای مربوط به پرسنل اطاق عمل ( رختکن ها ٬استراحت شیفت ) در این قسمت قرار دارند
۲ - منطقه داخلی تالاراطاقهای عمل : این منطقه همان منطقه تمیز یاخط زرد است که در بیشتر بیمارستان هایکشور یا با کم توجهی ان رابرابرمنطقه تحت حفاظت میدانند ویا با وسواس بیمورد ان رابا خط قرمز یکی میدانند . در صورتی که هردو مورد غیر علمی واتفاقاُ هردو مورد به یکاندازه موجب ریسک عفونت های بیمارستانی خواهند شد . بایستی کاملاُ توجه نمود که خطزرد در تالار اطاقهای عمل همان محلی است که بایستی لباس های مخصوص اطاق عمل راپوشید ( شال وگان و دمپاپی و کلاه ) . دراین منطقه کل وسایل وکارکنان وبیماران تحتکنترل قرار گرفته و کاملاُ بایستی تمیز وغیر الوده باشند ؛ لیکن این بدان معنی نیستکه این منطقه ضد عفونی واستریل باشد . درطراحی ها ٬ این منطقه را به صورت یک سالناصلی مستطیل یا دایره شکل درنظر میگیرند که می تواند درب تمامی اطاقهای عمل واسکراببه داخل ان باز شو د . انبار های وسایل و تجهیزات ونیزانبارهای دارو های مصرفیهمگی دراین منطقه قرار دارند .اطاق منشی واطاق گزارش نویسی پزشکان و بعضی مواقعاطاقهای شستشوی وسایل جراحی (واشینگ و پکینگ ست های جراحی ) نیز در این منطقهبایستی منظور گردند . اخرین محل تلاقی این منطقه بامنطقه سوم را ( یعنی به عبارتیدورترین محل از منطقه اول را ) بایستی برای محل سالن ریکاوری در نظر بگیریم .
۳ - منطقه اصلی درتالاراطاقهای عمل : این منطقه را ناحیه سترون شده یا ناحیه ضدعفونی شده یا ناحیه خط قرمزمیگویند ؛ همه چیز دراین منطقه بایستی ضد عفونی شده یا به عبارتی استریل شده باشد .کلیه اقلام ٬ تجهیزات پزشکی وغیر پزشکی ٬ پرسنل ٬ بیماران ٬ حتی سطوح دیوارها و کفوسقف ٬ دراین منطقه حتی الامکان استریل شده وجود خواهند داشت . تک تک اطاق های عملحتی الامکان دارای سیستم سیرکولاسیون هوا به صورت مستقل از دیگر فضاهای بیمارستانومجهز به ***** های مختلف به خصوص خواهند بود . در طراحی این فضابیشترین نقش مربوط به امور تاسیساتی خواهد بود . الزامات تاسیساتی درکف ( مانندشبکه ارت زیر کفپوش ها ٬ بعضی از اتلت های گازهای طبی از کف ٬ شبکه برق مورد نیازتخت جراحی از کف )و همچنین نیاز های تاسیساتی در بالای سقف کاذب (شبکه گازهای طبی ٬شبکه کانال های هدایت هوای سرمایش وگرمایش ٬ شبکه برق روشناپی ٬ شبکه برق مصارفتجهیزاتی ٬ فضای مورد نیاز نصب پلیت چراغ سیالتیک ٬ و . . ) اجبارآ ارتفاع این قسمتاز بیمارستان را با دیگر نواحی بیمارستان متمایز میکند ٬ به همین دلیل در جا نماییداخلی در تالار اطاق های عمل ٬ از همان ابتدای طراحی بایستی فضای منطقه اصلی ویااستریل را ٬ در کل کار مشخص ومابقی قسمت های تالار اطا ق های عمل و بدون اغراق ٬حتیمابقی بیمارستان را ٬ بعد از تعیین تکلیف این منطقه ٬ تکمیل و نهایی نمود . منطقهاصلی در تالار اطاق عمل بیمارستان ها میتواند خود یک سالن مستقل که درب تمامی اطاقهای عمل به ان باز گردد باشد ویا اصلا سالن مجزایی در کار نبوده وتک تک اطاق هایعمل به سالن منطقه داخلی ( بند۲بالا ) وصل باشند ؛ دراینصورت صرفآ هر اطاق عمل یک خطقرمز خواهد داشت . ولی در هر حالتی خواه به صورت منطقه قرمز کلی ویا چند خط قرمز (البته کلی بهتر از چند منطقه ای میباشد ) در طراحی سیکل هوا ٬ نبایستی فشار هوابگونه ای باشد که امکان ورود هوا ی غیر استریل به داخل اطاق عمل وجود داشته باشد .

۴ - منطقه خروج کارکثیف ازتالار اطاقهای عمل : این منطقه را راهرو ان استریل ویا راهرو دفع هم میگویند . اصلیترین نقش در