مقاله بررسی خصوصیات فیزیکی دانه‌ آفتابگردان ارقام روغنی استان گلستان

دسته بندي : فنی و مهندسی » صنایع غذایی
دانلود مقاله بررسی خصوصیات فیزیکی دانه‌ آفتابگردان ارقام روغنی استان گلستان

نوع فایل: word

فرمت فایل: doc

قابل ویرایش

تعداد صفحات : 11 صفحه

قسمتی از متن :

چکیده
از جمله مهمترین محصولات استراتژيك مورد نظر بخش کشاورزی کشور دانه‌هاي روغني مانند دانه آفتابگردان با سطح زير كشتی حدود 100 و 10 هزار هكتار به ترتيب در ايران و استان گلستان و با میانگین عملكرد يك تن در هكتار مي‌باشد. شناخت خصوصيات فيزيكي فندقه آفتابگردان مي‌تواند در اعمال فرآیندهای مناسب در مرحله برداشت، انتقال، خشک کردن، جداسازی، پوست‌گیری، ذخیره سازی (انبارداری) و فرآورش نقش اساسی ایفا کند. در این تحقیق ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دانه‌های آفتابگردان روغنی سه واریته پروگرس، هایسان33 و یوروفلور نمونه‌برداری شده از چهار مکان علی‌آباد، گلیداغ، کلاله و کالپوش واقع در استان گلستان شامل ابعاد محوری، میانگین حسابی قطر، میانگین هندسی ابعاد (قطر معادل)، ضریب کرویت، مساحت سطح، دانسیته واقعی، دانسیته ظاهری، تخلخل، وزن هزاردانه، حجم، رطوبت، میزان روغن دانه کامل، مغز دانه و پوسته آن بررسی شد. ویژگی‌های هندسی، ثقلی و شیمیایی دانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی و در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نمونه‌های مورد بررسی از نظر میزان طول، عرض، ضخامت، ضریب کرویت، مساحت سطح، میانگین هندسی ابعاد، میانگین حسابی قطر، حجم دانه، رطوبت، میزان روغن دانه کامل، مغز دانه و پوسته آن اختلاف معنی‌دار (01/0 P<) داشتند. نتایج نشان دادکه طول دانه‌های آفتابگردان از 800/8 تا 987/10، عرض از 35/4 تا 63/5، ضخامت از 695/2 تا 51/3، میانگین هندسی ابعاد (قطر معادل) از 65/4 تا 98/5 میلی‌متر، حجم دانه‌های آفتابگردان مورد آزمایش از 14/183 تا 59/364 میلی‌متر مکعب و مقدار رطوبت از4/5 تا 2/6 درصد متغیر می‌باشند. نتایج تجزیه واریانس مربوط به ویژگی‌های ثقلی دانه شامل وزن هزار دانه، دانسیته ظاهری (حجمی)، دانسیته واقعی و تخلخل همگی در سطح 1درصد معنی‌دار بودند. تأثیر تیمار نمونه روی تمامی خصوصیات شیمیایی آن معنی‌دار (01/0 P<) بود. میزان روغن نمونه یوروفلور گلیداغ (7/52 درصد) بیشینه و از آن نمونه‌ی پروگرس کالپوش (9/40 درصد) کمینه بود که افزایشی معادل 4/22 درصد نشان داد. نتایج نشان داد که بین وزن هزار دانه و ضریب کرویت دانه رابطه‌ای منفی و معنی دار در سطح 5 درصد (462/0- r =) وجود دارد.

کلیدواژه: دانه آفتابگردان، ویژگی‌های هندسی و ثقلی، خصوصیات شیمیایی

مقدمه
دانه‌های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می‌دهند. بر اساس گزارشات FAO ميزان توليد روغن جهاني در طول سالهاي 06- 2005 حدود 2 درصد افزايش يافته است که بيشترين ميزان افزايش روغن نيز مربوط به روغن آفتابگردان مي‌باشد. در ایران علیرغم وجود اراضی وسیع قابل کشت و زمینه‌های نسبتاٌ زیادی که برای تولید دانه‌های روغنی وجود دارد، هنوز هم بیش از 85 درصد از روغن مورد نیاز ازخارج (به ارزش تقریبی 647میلیون دلار در سال 1385) وارد می‌شود [1]. رويكرد به واردات در واكنش به عدم تعادل در عرضـه و تقاضاي مواد غذايي به دليل نوسانات درآمدهاي ارزي نمي‌تواند يك سياست پايــدار تلــقي گردد بنابراين باتوجه به اهمیت تامین امنیت غذایی در استراتژی بلند مدت 20ساله کشور، مسئولان دولتی درتلاشند تا با اجرای برنامه‌های توسعه‌ای و اعمال سیاست‌های حمایتی کشت دانه‌های روغنی و هم زمان با آن ظرفیت فرآوری را توسعه داده و از این نظر به مرز خودکفایی برسند. محور این برنامه‌ها در زمینه توسعه کشت آفتابگردان، کلزا، سویا و زیتون می‌باشد. دانه‌ی روغنی آفتابگردان (Helianthus annuus L.) از خانوادة Astraceae است كه سطح زير كشت آن در ايران و استان گلستان به ترتيب 100 و 10 هزار هكتار با عملكرد يك تن در هكتار مي‌باشد. استان گلستان با تولید 45 درصد دانه‌های روغنی کشور، برای چهارمین سال متوالی مقام نخست تولید این محصولات را در سال 1385 در بین استان‌های کشور به دست آورد. کسب این مقام با تولید 235 هزار تن محصول دانه‌های روغنی از سطح 130 هزار هکتار از مزارع استان به دست آمده است که از این میان از کشت آفتابگردان در سطح 6 هزار هکتار، حدود 8 هزار تن محصول برداشت شده است. بر اساس آخرين اطلاعات سرويس تحقيقاتي دپارتمان کشاورزی ایالات متحده در سال 06-2005 ميزان مصرف دانه آفتابگردان از 52/7 به 84/9 ميليون تن افزايش يافته است و ميزان مصرف جهاني روغن آن نيز از 23/13 به 67/16 ميليونه تن افزايش داشته است [24].
دانه آفتابگردان به عبارت صحيح‌تر تراكن نوع ويژه‌اي از میوه نا شكوفا تعريف شده است. دانه شامل پوست دانه، اندوسپرم و جنين است (شكل 1). پوسته نازك دانه سه لايه دارد كه لايه داخلي و خارجي پارانشيمي و لايه مياني پارانشيم اسفنجي است. اندوسپرم غالبا شامل يك لايه سلول‌هاي آلرون است كه به پوسته بذر چسبيده‌اند قسمت عمده جنين كوتيلدون است. كوتيلدون‌ها عمدتاً داراي پارانشيم نرده‌اي با سلول‌هاي حاوي روغن و اجزا درشت آلرون و كريستال‌هاي پروتئين مي‌باشند. قاعده دانه گرد ون وك آن كشيده است و تقريبا 10 تا 15 ميلي متر طول دارد در مقطع عرضي چهار وجهي به نظر مي‌رسد. جزء خارجي پري كارپ یا پوسته‌ی مركب دارای سلول‌هاي كشيده و رنگی مي‌باشد و قسمت دروني از چندين لايه‌ی فيبری يا ديواره‌هاي به شدت مشبك تشكيل شده است. پوسته ديواره‌ی دانه يا تستا سفيد است. اندوسپرم آفتابگردان تقريبا در موقع تشكيل جنين مصرف مي‌گردد. به طور ميانگين مغز آفتابگردان 70 درصد از كل وزن آن را تشكيل مي‌دهد [2].