مقاله وندافزایی به ستاکهای سادة فعلی در زبان فارسی نوشتاری و گفتاری معیار

دسته بندي : علوم انسانی » تاریخ و ادبیات
دانلود مقاله وندافزایی به ستاکهای سادة فعلی در زبان فارسی نوشتاری و گفتاری معیار (طبق نظریة حاکمیت و مرجع گزینی)

نوع فایل: word

فرمت فایل: doc

قابل ویرایش

تعداد صفحات : 280 صفحه

قسمتی از متن :

1ـ1ـ پيش گفتار
در ميان ابزارهاي ارتباطي بشر، زبان به عنوان مؤثرترين و آسانترين ابزار و در عين حال پيچيده‌ترين پديدهٴ ارتباطي در قالب قواعد و اصولي خاص به منظور بيان انديشه‌ها به تلفظ در مي‌آيد. واژه‌هاي مختلف با استفاده از قواعد زباني به يكديگر مي پيوندند و مفاهيم و انديشه‌ها را منتقل مي‌كنند.
حال اگر برخي از واژه‌هاي لازم براي بيان مفاهيم در زباني موجود نباشند، نمي توان فقط به وام‌گيري آنها از زبانهاي بيگانه متوسل شد؛ اين شيوه زماني مناسب است كه چاره اي جز آن نباشد. در بسياري از موارد با استفاده از عناصر موجود در زبان، حتي گاهي با احياء عناصر متروك و مرده مي‌توان نياز زباني را براي انتقال مفاهيم برآورده ساخت و اين مهم جز با كسب آگاهي از عناصر موجود در زبان امكان‌پذير نمي‌باشد. علمي كه بيش از همه در اين زمينه به كار مي‌آيد، ساختواژه است. در چارچوب اين علم، طي فرايند وندافزايي ، عناصر زباني از جمله ستاکهاي فعلي با عناصر ديگري كه آنها را وند مي‌ناميم، تركيب مي‌شوند و واژه‌اي را مي‌سازند و يا مي‌پردازند.


1ـ2ـ تعريف موضوع
زبان ابزار بيان و انتقال مفاهيم و انديشه هاي افراد بشر است. هر چقدر اين ابزار، غني تر و منظم‌تر باشد، مفاهيم و انديشه ها صحيحتر و آسانتر منتقل مي‌شوند. زبان، اين پديدهٴ اجتماعي ِ بديهي و در عين حال پيچيده، همراه با ديگر تحولات جامعه دچار تغيير مي‌شود. در دنياي امروز با گسترش تكنولوژي و پيشرفت و تحول علوم مختلف، براي بيان و توصيف مفاهيم نياز به ساختن و پرداختن واژه ها بيش از پيش احساس مي‌شود. در چنين موقعيتي بهتر مي‌نمايد كه هر زباني به جاي وام گيري و جايگزيني واژه هاي بيگانه و تأثير پذيري از زبانهاي ديگر و در نتيجة آن فراموشي واژه هاي بومي، استعدادهاي دروني خود را بروز دهد و با به كارگيري علم ساختواژه ،از طبيعي ترين فرايندهاي ساخت و پرداخت واژه ها در زبان خود، يعني اشتقاق (وندافزایی اشتقاقی )و تصريف (وندافزایی تصریفی) سود بجويد. مادهٴ اصلي اشتقاق و تصريف در اكثر زبانها ستاكهاي فعلي اند كه با افزودن وندهاي مختلف به آنها
مي توان مقولات و مفاهيم جديدي ساخت. هر چقدر از تعداد ستاكهاي فعلي و وندهاي كمتري استفاده شود، از دو فرايند اشتقاق و تصريف سود كمتري مي‌توان برد. خوشبختانه در زبان فارسي از لحاظ تعداد افعال و وندها مشكلي نداريم اما از فرايند اشتقاق به خوبي استفاده نكرده ايم و فرايند تصريف نيز به خوبي معرفي نشده است. با اين حال براي حفظ و غناي زبان فارسي مي‌توان ساختار آن را در قالب قواعد و اصولي منظم تدوين نمود تا از آفتهاي مختلف دور نگه داشته شود.
اين پژوهش سعي دارد در چارچوب " نظرية حاكميت و مرجع گزيني " و به طور اخص طبق نظرية "نحوايكس تيره" ،وندهاي اشتقاقي و تصريفي و چگونگي افزودن آنها به ستاكهاي سادة فعلي در زبان فارسي نوشتاري و گفتاري معيار را بررسي نمايد.

1ـ3ـ ضرورت و سابقهٴ پژوهش
هر زباني براي بيان و توصيف مفاهيم، نيازمند واژه سازي و واژه پردازي است. اين مهم جز با شناخت صحيح و عميق فرايندهاي اشتقاق و تصريف كه از طریق وندافزايي صورت می گیرند، ميسر نمي‌گردد. اگرچه تا كنون به اين فرايند بسيار پرداخته اند، هنوز به طور اخص به تحليل انواع وند افزايي در خصوص ستاكهاي سادهٴ فعلي در گونه‌هاي گفتاري و نوشتاري زبان فارسي معيار، ويژگيها، محدوديتها و تغييرات حاصل از اين فرايند پرداخته نشده است. بررسي ستاكهاي فعلي و وندهاي مختلفي كه در وندافزايی به كار مي‌روند، ما را در رسيدن به الگوهاي مناسب واژه‌سازي، واژه پردازي و واژه گزيني ياري مي‌كند و بر استقلال و غناي زبان فارسي مي‌افزايد.
از جمله كساني كه به فرايند وندافزايي تحت عناوين اشتقاق، واژه سازي و تصريف پرداخته‌اند مي‌توان به افراد زير اشاره كرد: ليبر (1980)، ويليامز (1981)، سلكرك ، بائر (1983)،اسپنسر (1991)، صادقي (72-1370)، كلباسي (1370)، كشاني (1371)، سامعي (1375)، اسحاقي(1375) و طباطبايي(1376).

1ـ4ـ هدفهاي پژوهش
در اين پژوهش با بررسي وندها و ستاكهاي سادهٴ فعلي كه در واژه سازي و واژه پردازي در دو گونه‌ٴ نوشتاري و گفتاري زبان فارسي معيار به كار مي‌روند، اهداف زير دنبال مي‌شود:
1- معرفي وندها و ستاكهاي سادهٴ فعلي كه طی وندافزایی در زبان فارسي معيار از آنها استفاده مي‌شود.
2- بررسي ويژگيهاي انواع مختلف وند افزايي
3- تغييرات حاصل از انواع وند افزايي
4- تعيين محدوديتهاي انواع وند افزايي
5- بررسي تفاوتهاي دو گونهٴ زبان فارسي معيار در نتيجهٴ وندافزايي

1ـ5ـ پرسشهاي اصلي پژوهش
اين تحقيق با هدف رسيدن به پاسخهايي براي پرسشهاي زير دنبال مي‌شود:
1- زبان فارسي معيار از چه وندها و ستاكهاي سادهٴ فعلي در وندافزایی استفاده مي‌كند؟
2- ويژگيهاي انواع مختلف وندافزايي چيست؟
3- تغييرات حاصل از انواع وندافزايي چيست؟
4- وندافزايي تابع چه محدوديتهايي است؟
5- چه تفاوتهايي در نتيجهٴ وندافزايي درگونه هاي زبان فارسي معيار ديده مي‌شود؟

1ـ6ـ فرضيه ها
فرضيه‌هاي زير پاسخي است به پرسشهاي پژوهش :
1- در زبان فارسي معيار از پیشوندها و پسوندهای تصریفی و اشتقاقی خاص و ستاكهاي سادهٴ فعلي حال و گذشته در وندافزایی استفاده مي‌شود.
2- انواع مختلف وندافزايي داراي ويژگيهاي منحصر به فرد آوايي ، معنايي ،ساختواژی و نحوي هستند.
3- در نتيجهٴ وندافزايي تغييرات آوايي، معنايي، ساختواژی و نحوي مختلفي ديده مي‌شود.
4- وندافزايي تابع برخي محدوديتهاي دستوري و غير دستوري است.
5- در نتیجهٴ وندافزایی تفاوتی در گونه های زبان فارسی معیار دیده نمی شود.

1ـ7ـ روش انجام پژوهش
در اين تحقيق كه از نوع نظري و كاربردي خواهد بود، براي جمع‌آوري داده‌ها به منظور بررسي زبان فارسي گفتاري معیار از برنامه‌هاي مختلف صدا و سيما و گفتگوي اشخاص استفاده مي‌شود. براي بررسي زبان فارسي نوشتاري معیار نيز از صفحات اجتماعي، ورزشي، اقتصادي، سياسي، حوادث و اخبار داخلي روزنامه‌هاي همشهري، كيهان، ايران، آفتاب، جام جم و اطلاعات و همچنين برخي متون درسي و فرهنگهاي فارسي استفاده مي‌گردد. علاوه بر ضبط و ثبت داده‌ها، گاه به شم زباني نيز توجه خواهد شد. روش تحليل محتوايي نيز براي تجزيه و تحليل اطلاعات حاصل به كار گرفته مي‌شود.

1ـ8ـ چارچوب نظري
اين پژوهش در چارچوب نظريهٴ حاكميت و مرجع گزيني صورت مي‌گيرد كه امروزه مطرح‌ترين نظريهٴ صورتگرا به شمار مي‌رود. بسياري از روابط ساختاري نظريهٴ فوق بر اساس نظريهٴ ايكس تيره استوار است كه اساس ارتباط نحو و واژگان محسوب مي‌شود. به همين دليل پس از معرفي نظريهٴ حاكميت و مرجع گزيني، بيش از زير نظريه هاي ديگر، به توضيح نظريهٴ ايكس تيره پرداخته خواهد شد.

منابع :

- ابوالقاسمی ، محسن (1377) دستور تاریخی مختصر زبان فارسی، تهران: انتشارات سمت.
- احمدی گیوی، حسن (1380) دستور تاریخی فعل، دو جلدی، تهران: قطره
- اسحاقی، حمید (1375) وندهای تصریفی در زبان فارسی ، پایان نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر میرعمادی، دانشکدة زبانهای خارجی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز
- افراشی ، آزیتا (1381) اندیشه هایی در معنی شناسی (یازده مقاله) ، تهران: انتشارات فرهنگ کاوش
- انوری ، حسن و گیوی، حسن (1363) دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات فاطمی
- باطنی، محمدرضا (1378) توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر
- بصاري،طلعت (1354) دستور زبان فارسي،تهران:طهوري
- پیرشفیعی، سرور (1361) فرایندهای واژه سازی در زبان فارسی، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر علی محمد حق شناس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
- حق شناس ، علی محمد (1370) تاریخ مختصر زبانشناسی ، نوشتة آر.اچ. روبینز ، تهران: نشر مرکز
- خلیلی، کامیاب (1371) فرهنگ مشتقات مصادر فارسی، تهران: موسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)
- (1378) فرهنگ مشتقات مصادر فارسی، ده جلدی، تهران: نشر کارنگ
- دبیر مقدم، محمد (1376) فعل مرکب در زبان فارسی ، مجلة زبانشناسی ، س 12، ش 1 و 2
- (1378) زبانشناسي نظري(پيدايش و تكوين دستور زايشي)،تهران:انتشارات سخن
- رازی، شمس الدین محمدبن قیس، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی (1338)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
- سامعی، حسین (1375) واژه سازی در زبان فارسی، رسالة دکتری به راهنمایی دکتر علی محمد حق شناس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
- شریعت، محمد جواد (1375) دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات اساطیر
- شریف، لیلا (1381) بررسی مشتقات گوناگون افعال زبان فارسی مدرن و کاربرد متفاوت آنها در گونه های مختلف معنایی و دستوری ، پایان نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر حسین وثوقی، دانشکدة زبانهای خارجی دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تهران مرکز
- شقاقی ، ویدا (1376) واژه بست چیست؟ آیا در زبان فارسی چنین مفهومی کاربرد دارد؟ مجموعه مقاله های سومین کنفرانس زبانشناسی ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- صادقی، علی اشرف / ارژنگ ، غلامرضا (1358) دستور سال دوم، سوم و چهارم آموزش متوسطة عمومی (فرهنگ و ادب)، تهران: وزارت آموزش و پرورش
- (1362) زبان معیار، نشر دانش، سال 3، ش 4
- (72-1370) شیوه ها و امکانات واژه سازی در زبان فارسی معاصر، ش 3، 4، 6 و 9، تهران : نشر دانش
- (1372) درباره فعلهای جعلی در زبان فارسی، مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی و زبان علم ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
- صفوی ، کوروش (1379) درآمدی بر معنی شناسی، تهران: حوزة هنری
- صمصامی، سید محمد (1346) کاملترین دستور زبان فارسی دربارة پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی، اصفهان: مشعل
- طباطبایی، علاءالدین (1376) فعل بسیط فارسی و واژه سازی ، تهران: مرکز نشر
- (1382) اسم و صفت مرکب در زبان فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
- غلامعلی زاده ، خسرو (1380) ساخت زبان فارسی، تهران: انتشارات احیاء کتاب
- فری ، یحیی (1370) فرایندهای اسم ساز در زبان فارسی ، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر علی محمد حق شناس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
- قریب، عبدالعظیم و دیگران (1363) دستور زبان پنج استاد، تهران: انتشارات اشرفی
- قطره، فریبا (1379) فرایندهای اسم سازی در زبان فارسی، پایان نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر محمد دبیرمقدم، دانشکدة ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبایی
- کشانی، خسرو (1371) اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
- کلباسی ، ایران (1380) ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- کمالی نفر، سپیده (1378) بررسی پیشوندها و پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی، پایان نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر علی محمد حق شناس، دانشکدة زبانهای خارجی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز
- محمد ابراهیمی جهرمی، زینب (1382) بررسی ساختار گروه فعلی در زبان فارسی گفتاری معیار در مقایسه با زبان فارسی نوشتاری معیار ، رسالة دکتری به راهنمایی دکتر علی محمد حق شناس، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس
- مدرس خیابانی، شهرام (1378) بررسی وندهای زبان فارسی از دیدگاه صرف واژگانی ، پایان نامة کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر کوروش صفوی، دانشکدة زبانهای خارجی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز
- مشکوة الدینی، مهدی (1373) دستور زبان فارسی بر پایة نظریة گشتاری ، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد
- معین، محمد (1364) فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر
- مقربی، مصطفی (1372) ترکیب در زبان فارسی، تهران: انتشارات توس
- میرزایی ، نجفعلی (1372) فرهنگ اصطلاحات دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات مدین
- ناتل خانلری، پرویز (1363) تاریخ زبان فارسی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
- (1370) دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات توس
- (1373) دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات توس
- نوبهار، مهرانگیز (1372) دستور کاربردی زبان فارسی ، تهران: انتشارات رهنما
- نیساری، سلیم (1353) گروه بندی افعال فارسی، سومین کنگرة تحقیقات ایرانی، تهران
- هاجری، ضیاءالدین (1377) فرهنگ وندهای زبان فارسی (شامل پیشوندها ، پسوندها و میانوندها)، تهران: انتشارات آوای نور

کتابنامة انگلیسی:
- Bauer, L. (1983) English Word-Formation, Cambridge: Cambridge university Press.
- Carstairs-McCarthy, Andrew (1992) Current Morphology, London: Routledge.
- Chomsky, N. (1981) Lectures on Government and Binding, Dordrecht: Foris Publication.
- Chomsky, N. (1970) Remarks on Nominalization, in R.A.Jacobs and P.S.Rosenbaum, eds., Reading English Transformational Grammar, Ginn, waltham, Massachusetts.
- Crystal, David (1992) An Encyclopedic Dictionary of Language and Languages, USA: Blackwell.
- Di Sciullo, A.M and Williams, E. (1987) on Defining the Word, Cambridge Mass: MIT Press.
- Haegeman, L. (1994) An Introduction to Government and Binding Theory, 2nd Edition, Oxford: Blackwell .
- Haspelmath, M. (2002) Understanding Morphology, London: Arnold Publishers.
- Katamba, Francis (1993) Morphology, Macmillan Press: LTD.
- Kiparsky, P. (1982b) Lexical Morphology and Phonology, in yang, I.S.(ed.) Linguistics in the morning calm (Seoul: Hanshin)
- Lieber, R. (1980) on the Organization of the Lexicon, Cambridge: MIT
- Malmkjar, K. (1991) the Linguistic Encyclopedia, London: Routledge.
- Mathews, P.H. (1991) Morphology, Cambridge university Press .
- Selkirk, E.O. (1982) the Syntax of Words, Cambridge Mass: MIT.
- Spencer, A. (1991) Morphological Theory, an Introduction to Word Structure in Generative Grammer, Oxford: Blackwell .
- Williams, E. (1981a) on the Notion Lexically Related and Head of a Word, Linguistic Inquiry.
- Williams, E. (1981b) Argument, Structure and Morphology, Linguistic Review.
- Yensen, J.T. (1990) Morphology, Word Structure in Generative Grammar, Amsterdom: John Benjamins publishing co.

Abstract:
For expressing and describing the concepts and for enriching the language, word – formation and word-processing can be done through affixation. This thesis is an attempt to determine affixes and verbal simple stems which are used in different variants of standard persian affixation. In addition, the properties of different kinds of affixation are surveyed as well as the changes resulted from this process in every component of language system. Affixation restrictions and the differences of the two language variants resulted from affixation will be studied. With respect to Government and Binding theory and the analysis of corpus, it became clear that in standard persian which includes overt and covert affixation, 49 derivational and inflectional prefixes and suffixes and 352 verbal simple stems are used in derivational and inflectional affixation. Verbal simple stems are made of abstract roots connected to the inflectional tense suffix. While verbal abstract root is placed under V, verbal inflectional constituents are placed in inflectional slot. Derivational affixes have no level in hierarchy. Inflection in verbal affixation is obligatory. Each kind of affixation includes phonetic, semantic, morphological and syntactic properties and brings about some changes in every component of language system. Sometimes, grammatical and ungrammatical factors restrict this process. Following affixation, some differences are seen in different variants of the language . In affixation, the kind of stems and affixes, and their variants as well as the number of affixes are important.
Key words: Affix, Affixation, Verbal Simple Stems, Government and Binding Theory, Standard Written and Spoken Persian.