دانلود مقاله سيري در زندگانی حكيم خيامي نيشابوري

دسته بندي : علوم انسانی » تاریخ و ادبیات
دانلود مقاله سيري در زندگانی حكيم خيامي نيشابوري

نوع فایل: word

فرمت فایل: doc

قابل ویرایش

تعداد صفحات : 49 صفحه

قسمتی از متن :

مقدمه
مطالعات آثار و دست نوشته هاي به جاي مانده از انديشمندان ، نوايغ و مشاهير براي عموم مردم خصوصاً نسل آينده ساز ، جوانان فرهيخته و فرهنگ دوست امروز ايران ، ضروري است . زيرا بررسي آثار علمي ، ادبي ، فكري و تاريخي انديشمندان ميهن اسلامي موجب مي شود تا آنان بدانند نياكانشان از چه پيشينه تمدني درخشاني برخوردار بوده ، چگونه مي انديشيده ، چگونه مي زيستند و چگونه توانسته تمام فرهنگ ها بويژه تمدن دنياي غرب را چنانكه بزرگان آنها بارها اعتراف كرده اند . طي قرون پنجم تا نهم مديون خود سازند و در علوم و متون مختلف اعم از طب ، رياضي، فيزيك ، شيمي ، معماري و ادبيات پيشتاز همگان باشند .
اين گذشته تابناك و غرور آفرين در آينه كتيبه هاي سنگي و سفالينه ها و آثار نقش بستته بر لوحه ها و اسناد و نسخه هاي خطي نمايان و آشكار است . ليكن به رغم تلاش هاي گسترده اي كه براي معرفي اين آثار شده ، بايد كه اين ميراث گرانبها از دسترس و اطلاع نسل جوان امروز به دور مانده ، به طوري كه بسياري از جوانان اين مرز و بوم حتي اسامي برخي دانشمندان مشهور هم وطن خود را كه منشا تحول دانش بشري بوده اند ، نشنيده اند و آثار و كتايبهاي آنان را نمي شناسند .
خوشبختانه در عصر نظام شكوهمند اسلامي فرصتي پديد آمده است تا براي بازيابي هويت فرهنگي و احياي تمدن پرشكوه ، اسلامي و ملي تلاش هايي از سوي همه فرهنگ دوستان و فرهيفتگان كشور صورت پذيرد . بي شك مهمترين هدف همه دست اندركاران ، هويت دار كردن نسل امروز و ايجاد و ارتباط بين نسل ها ، بويژه با گذشته درخشان كشور است .
اميد است نسل جوان كشور با مطالعه اين آثار كه متناسب با فهم و اطلاعات آنان است، با شناخت بيشتر از گذشته پرافتخار خود به سوي آينده اي روشن تر گام بردارند .
1- زيستواره علمي و كارنامه درخشان خيامي
غياث الدين ، ابوالفتح عمر ابن ابراهيم خيامي نيشابوري ، از بزرگترين رياضيدانان و انديشمندان اسلامي ، نيمه دوم قرن پنجم و ربع اول قرن ششم است ؛ عمر نام خاص اوست و ( غياث الدين ) عنواني افتخاري است كه بعدها در زندگي دريافت نمود . لقب ( خيامي ) نشان مي دهد كه پدر يا ساير بستگان وي ، پيشينه خيمه دوزي داشته اند . وي در خانواده اي نيشابوري به دنيا آمد و در همان جا نيز تعليم و تربيت يافت .
2- ايران در روزگار حكيم نيشابوري
خيام اندك زماني پس از اينكه خراسان ، توسط سلجوقيان اشغال شد ، به دنيا آمد . سلجوقيان ، خوارزم ، ايران و آذربايحان را نيز تاراج كردند . آنها امپراتوري بزرگ متزلزلي را بنا نهادند . اين دولت را « ابوطالب طغرل يك ) بنياد نهاد و در سال 590 قمري به فرمان خليفه عباسي و به دست خوارزمشاهيان انقراض يافت . در آغاز عصر خيامي ، اروپاي غربي در نيمه دوم قرن يازدهم و نيمه اول قرن دوازدهم ميلادي ، در تعصب جنگ هاي صليبي مي سوخت . اين امر باعث بحران و ايجاد وحشت ميان مردم شده بود . فرقه هاي مختلف سني و شيعه ، اشعري و نعتزلي ، سرگرم بحث ها و مجادلات اصولي ، فقهي و كلامي بودند ، به طوري كه در گوشه و كنار نواحي و حدود وسيع سلطنت سلجوقيان ، جوامع درس و بحث ديني و مجالس مناظره و مناقصه زياد شد .
خيام در همان شهر نيشابور تعليم و تربيت يافته و بزرگ شده است . داستان معروف
( سه يار دبستاني ) يعني داستان رفاقت حسن صباح ، خواجه نظام الملك طوسي و خيامي نيشابوري ، افسانه اي خودساخته و بي اساس است . در آن روزگار خراسان بزرگ و شهر هاي معتبر آن چون نيشابور ، كانون علم و ادب بوده است . خيامي در حوزه درس ( امام موفق نيشابوري ) حاضر مي شده است . اما او در يكي از رساله هايش خود را پيرو ( شيخ الرئيس ) حسين بن عبدالله سينا مي خواند . چون خيامي هم عصر آن حكيم نبوده اين گفته را بايد حمل بر آن كرد كه وي خود را شارگزد معنوي و از پيروان مكتب تفكر ابن سينا مي دانسته است . او با بيشتر د انشمندان زمان خود ، مراوده ، ملاقات و مباحثه داشته است . محسوس ترين خصوصيتي كه از تاريخ زندگي خيامي ، به نظر مي آيد ، احترام و تكريم تمام كساني است كه از وي به مناسبتي ياد كرده اند و او را به بزرگي ستوده اند و عنوان همايي از قبيل « حجت الحق، اما ، رستور ، فيلسوف و سيد الحكماء المشرق و مغرب » به وي داده اند . آوازة علمي خيامي سبب شد كه به دربار سلجوقيان راه يابد . امير سلجوقي عموماً و خصوصاً سلطان ملك شاه ، خيامي را محترم مي داشته اند و او را هم مرتبه ندماي خويش مي دانسته اند .
سرنوشت دانش پژوهان در آن زمان غالباً تيره و تار بود ، مگر آن كه ثروتي مي داشتند . آنها ، تنها در صورتي مي توانسته كه تحقيقات و مطالعات منظمي داشته باشند كه به دربار پادشاهان مقتدر يا نجيب زادگان وابسته مي شدند . در اين شرايط كارسان به ميل صاحب منصبان ، درباريان و سرنوشت جنگ ها بستگي داشت . با اين حال ، خيامي توانست در اين شرايط نامساعد رساله مشكلات الحساب ، رساله اي بدون عنوان در جبر [ بعد ها موسوم به رساله در تحليل يك مسئله ] و رساله اي در آموزه موسيقي القول علي جناس التي بالاربعه را به رشته تحرير در آورد .
نگاهي به فهرست كارهاي علمي خيامي ما را به مقام او آگاه مي سازد . او در تاليف كتاب ها و رساله هاي خويش ، جر به ضرورت اقدام نمي كرده است . خيامي در سال 467 قمري به همراه عده اي ديگر رياضيدانان و اخترشناسان نامدار به دعوت سلطان ملك شاه سلجوقي به اصفهان مي رود . او تقريباً هجده سال كه احتمالاً اين مدت ، آرام ترين دوران زندگي اشن بوده ، در اصفهان اقامت داشته است . از جمله فعاليت هاي ضمني او در اين مدت ، اتمام شرح خودش در آموزه خطوط موازي اقليدس و آموزه نسبت ها در سال 470 قمري به نام شرح ما اشكان من مصادرات كتاب اقليدس است . اين اثر به همراه كتب « الرساله في البراهين علي مسائل الجبر و المقابله » از جمله مهمترين كارهاي علمي اوست . او در طول اين سال ها ، در موضوع هاي فلسفي هم آثاري نوشته است . در سال 485 قمري اقبال از خيامي روي مي گرداند زيرا در آن زمان ملك شاه فوت كرده و وزيرش نظام الملك نيز به قتل مي رسد . پس از مرگ شاه ، خيامي مورد بي مهري قرار گرفته و در زمان سلطان سنجر ، در سال 482 قمري ، اصفهان را ترك مي كند . روزگاري نيز در مرور زندگي مي كند . چايي كه احتمالاً خيامي ، ميزان الحمكه و في القسطاس المستقيم را با همكاري خواجه عبد الرحمن خازني مروزي ، نوشته است .


منابع:
جبر و مقابله خيام، تأليف: غلامحسين مصاحب- تهران 1317.
حكيم عمر خيام، تأليف: غلامحسين مصاحب- تهران 1339.
خيامي نامه، جلد اول، تأليف: جلال الدين هماتي- تهران 1346.
دانشنامه خيامي، تأليف: رحيم رضازاده ملك- تهران 1377.